Boşanma davası devam ederken ölüm hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm Halinde Evlilik Nasıl Sona Erer?
Aile ve şahıs varlığına ilişkin davalar kesinleşmedikçe uygulanamazlar. Bu kapsamda boşanma davasının istinaf veya temyiz incelemesinin devam ettiği dönemde eşlerden birinin vefat etmesi durumunda dahi evlilik, ölümle sona erer. Bu kapsamda boşanma davası devam ederken ölüm halinde evlilik, boşanma ile değil; ölüm ile sona erer. Bu tür durumlarda açılmış olan boşanma davası konusuz kalır. Boşanma davasına bakan mahkeme de açılan davada karar verilmesine yer olmadığına dair karar verir.
Ölen Eşin Mirasçıları Dava Açabilir Mi?
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde evlilik ölüm ile sona ermesine rağmen miras hukuku bakımından Medeni Kanunun 181. maddesinde özel bir düzenlemeye yer verilmiştir. Kanundaki düzenlemeye göre boşanma davası devam ederken ölüm halinde, ölen eşin mirasçılarının davaya devam etmesi ve sağ kalan eşin kusurlu olduğunu ispat etmesi mümkündür.
Sağ kalan eşin kusurlu olduğunun ispat edilmesi halinde mirasçılık hakları sona erer. Bu durumda sağ kalan eş, ölen eşin mirasından eş olarak hak talebinde bulunamaz.
Hangi Mirasçılar Boşanma Davasına Devam Edebilir?
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde, ölen eşin tüm mirasçılarının davaya devam etmesi mümkündür. Bu kapsamda hem yasal mirasçılar hem de atanmış mirasçılar sağ kalan eşin, boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olduğunu ispat ederek miras hukukundan kaynaklanan haklarının ortadan kaldırılmasını isteyebilirler.
Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm Halinde Yargılama Usulü
Boşanma davası devam ederken eşlerden birinin ölmesi halinde mahkeme, ölen eşin mirasçılarına birer tebligat göndererek davaya devam edip etmeyecekleri konusunda bilgi vermeleri için ihbarda bulunur. Bu ihbar sonrasında mirasçılar, dosyaya müdahil olursa yargılama kaldığı yerden devam eder. Ancak ihbarda bulunulmamış olsa dahi ölen eşin mirasçıları boşanma davasına sunacakları dilekçe ile müdahale talebinde bulunabilirler.
Yargılama esnasında ölen eşin mirasçıları yeni deliller sunamazlar. Bu hallerde yargılama mevcut deliller üzerinden ilerler. Yapılan yargılama neticesinde sağ kalan eşin, boşanmaya neden olaylarda az da olsa kusurlu olduğu tespit edilirse sağ kalan eşin mirasçılığı ortadan kalkar. Sağ kalan eşin bu dava sonucu kusursuz olduğu tespit edilmesi halinde ise yasal mirasçılık hakkı devam etmektedir.
Mirasçılar tarafından takip edilebilecek olan bu dava, boşanma davası olarak değil sağ kalan eşin kusurlu olup olmadığının tespitine ilişkin bir davadır. Bu sebeple sağ kalan eşin kusurlu olduğu tespit edilse dahi boşanmaya karar verilemez. Verilecek hüküm sadece sağ kalan eşin kusurlu olduğuna dair tespit kararı ihtiva eder. Mahkeme tarafından verilen karara karşı, hem sağ kalan eşin hem de ölen eşin mirasçılarının davaya devam etmeleri mümkündür.
Ölen eşin mirasçılarının hepsinin davaya devam etmesi gerekmez. Ölen eşin tek bir mirasçısının dahi davaya devam etme talebinde bulunması yeterlidir. Davaya devam etmek isteyen ölen eşin mirasçısı mahkemeye dilekçe ile talepte bulunabilir, duruşmaya gelerek beyanda bulunabilir veya avukatı aracılığı ile beyanını mahkemeye sunabilir. Ancak mirasın reddi yapan mirasçının boşanma davasının devam etmesini talep etme hakkı bulunmamaktadır. Aynı şekilde mirastan feragat eden mirasçı da davayı takip edemez.
Mirasçıların Davaya Devam Edebilmesinin Şartları
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde sağ kalan eşin mirasçılığının engellenmesine ilişkin hüküm Medeni Kanunun 181. maddesinin ikinci fıkrasında özel olarak düzenlenmiştir. Bu hükmün uygulanabilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekir;
- Devam eden (derdest) bir boşanma davası olmalıdır.
- Boşanma davası sırasında eşlerden birinin ölmelidir.
- Ölen eşin mirasçılarından davaya devam edilmesi hususunda talep olmalıdır.
- Mirasçı, sağ kalan eşin kusurlu olduğunu ispatlamalıdır.
Derdest bir boşanma davası olması, açılmış ve devam eden bir boşanma davasının bulunması anlamına gelmektedir. Hüküm kesinleşmedikçe derdestlik devam eder. Ölen eşin dava açılması amacı ile avukatına vekaletname vermesi veya boşanma davası açacağına dair açık beyanları boşanma davası açılmadığı için sonucu etkilemez ve dava derdest değildir. Bu nedenle mirasçıların devam edeceği bir dava bulunmamaktadır. Bu durumda sağ kalan eşin mirasçılığı devam eder.
Boşanma davası açma kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması nedeni ile mirasçılar tarafından kullanılamaz ve mirasçılar tarafından ölen eş adına boşanma davası açılamaz. Boşanma davasının geri alınması durumunda ise eşlerden biri ölürse yine mirasçıları davaya devam edemezler. Boşanma davasından feragat edilmesinde de yine aynı şekilde ölen eşin mirasçılarının davaya devam etme hakkı bulunmamaktadır. Nitekim feragat mirasçıları da bağlamaktadır.
Görevsiz veya yetkisiz mahkemede açılan boşanma davası sonucunda 2 haftalık süre içinde yetkili ve görevli mahkemede boşanma davası açılmaması halinde eşin ölümü gerçekleşirse bu durumda da mirasçıların davaya devam etmek hakkı bulunmamaktadır.
Mirasçıların boşanma davasında devam edebilmesi için boşanma davası sırasında eşlerden birinin hayatını kaybetmesi gerekmektedir. Ölüm karinesi veya gaiplik halinin bulunması durumunda da ölüm ile ilgili sonuçlar doğacağından dolayı eş boşanma davası sırasında ölmüş kabul edilir.
Davaya devam edilmesini talep edebilecek mirasçılar için hukuki yarar olmalıdır. Bu nedenle davaya devam edebilecek mirasçılar, sağ kalan eşle birlikte mirasçı olan kişiler ve sağ kalan eş mirasçı olmasaydı mirasçı olabilecek kişilerdir. Ölen eşin kanuni mirasçıları bakımından hukuki yarar bulunması nedeniyle boşanma davasına devam edebilirler. Atanmış mirasçılar bakımından da sağ kalan eşin mirasçı olmamasının hukuki yararı bulunduğu için onlarda boşanma davasına devam edilmesini ve sağ kalan eşin kusur tespitinin yapılmasını talep edebilirler. Boşanma davasına devam edilmesi talebinde mirasçılar arasında zorunlu dava arkadaşlığı yoktur.
İstinaf İncelemesi Eşlerden Biri Ölürse Ne Olur?
İstinaf incelemesi devam ederken eşlerden birinin ölmesi halinde eşler arasında evlilik ölümle sona erer. Boşanma kararı kesinleşmemişse boşanma davası ve istinaf incelemesi konusuz kalır. Ancak bu tür durumda istinaf mahkemesinin ölen eşin mirasçılarına bildirimde bulunması gerekir. Bu tür durumda ölen eşin mirasçıları istinaf mahkemesine sunacakları dilekçe ile boşanma davasına müdahil olabilir ve sağ kalan eşin kusurlu olduğunu ispat ederek miras hukukundan kaynaklanan haklarını engelleyebilirler.
Reşit Olmayan Mirasçıların Başvuru Hakkı
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde ölen eşin mirasçılarının 18 yaşından küçük olması ve hatta velayetlerinin diğer eşte bulunması da ihtimal dahilindedir. Bu tür durumlarda sağ kalan eş ile çocuklar arasında miras hukuku bakımından menfaat çatışması ortaya çıkacaktır. Bu menfaat çatışmasının engellenmesi için davayı gören mahkeme ölen eşin reşit olmayan çocuklarına kayyım atanmasına karar verir.
Mahkeme tarafından atanacak kayyım, çocukların menfaatlerine uygun olarak hareket etmek zorundadır. Bu sebeple kayyımın, sağ kalan eş çocukların annesi veya babası olsa dahi kusurlu olduğu ve mirasçılığının önlenmesine dair talepte bulunması gerekecektir. Kayyımın talepleri sonrasında mahkeme, sağ kalan eşin boşanmaya neden olan olaylarda az da olsa kusurlu olduğunu tespit ederse sağ kalan eşin mirasçılığı engellenir.
Sağ Kalan Eşin Kusuru Nasıl İspat Edilir?
Boşanma davasında ölen eşin mirasçıları sağ kalan eşin kusurlu olduğunu ispatlamakla yükümlüdür. Çünkü sadece kusurun ispat edilmesi halinde sağ kalan eşin yasal mirasçılığı son bulmaktadır. Mirasçıların davaya devam edilmesi talebi üzerine eşlerin kusur tespitlerine yönelik bir dava sürdürülmektedir. Bu davada ölen eşin mirasçıları, yargılama hangi aşamadaysa o aşamaya göre hareket etmek zorundadır. Söz gelimi delillerin ve tanıkların bildirilmesi halinde ölen eşin mirasçıları yeni tanık ve delil bildiremezler. Ancak henüz dilekçeler aşamasında olan bir boşanma davasında ölen eşin mirasçıları delil ve tanık bildirme hakkına sahiptir.
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde ölen eşin mirasçıları, dinlenecek tanıklara soru sorabilecekleri gibi delillerin toplanması için talepte de bulunabilirler. Dolayısıyla bu tür durumlarda mirasçılar, ölen eş hangi usul işlemlerini yapıyorsa bu işlemlerin hepsini yapma hakkına sahiptirler. Ancak mirasçıların, ölen eşin dilekçelerinde belirtmediği bir delili isteyebilme hakkı bulunmamaktadır.
Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm Halinde Nasıl Karar Verilir?
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde, ölen eşin mirasçıları davanın devam etmesini talep edebilirler. Ancak bu halde dava bir kusur tespiti davasına dönüşür. Bu nedenle dava sonucunda verilecek kadar boşanma kararı gibi inşai nitelikte bir karar değildir. Bu durumda sadece tespit kararı verilir. Mahkeme, sağ kalan eşi kusurlu olduğunu tespit ederse “kusurlu olduğunun tespitine” dair karar verir.
Sağ kalan eşinin kusurlu olmadığının anlaşılması durumunda ise “kusurlu olmadığının tespitine” veya “kusurlu olduğuna dair tespit taleplerinin reddine” dair hüküm kurulur. Ancak mahkeme, hiçbir durumda eşlerin “boşanmalarına” dair hüküm kuramaz.
Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm Yargıtay Kararları
Boşanma davası devam ederken eşin ölümü halinde boşanma davası konusuz kalır ve evlilik ölüm ile sona erer ancak ölen eşin mirasçıları davaya devam edilmesini talep edebilir.
“Davacı mirasçılarının davaya devam etme hakları vardır. Eşlerden birinin ölümü halinde boşanma davası konusuz kalır. Ancak ölen eşin mirasçıları kusur belirlemesi açısından davaya devam edebilirler. O halde davacının mirasçılarının durumdan haberdar edilerek davaya devam etmek isteyen mirasçıların davaya dahil edilip, duruşma açılmak suretiyle davalı kadının boşanmaya sebebiyet verecek derecede kusurlu olup olmadığı belirlenmek üzere yargılamaya devam edilmesi gerekir.”
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2019/5950 E., 2019/10255 K., 16.10.2019 T.
Boşanma davası devam ederken ölüm halinde ölen eşin mirasçıları davaya devam ederken, sağ kalan eş de vefat ederse ilk ölen eş, ikinci eşin öldüğü tarih itibari ile hayatta bulunmadığından, kendisinden sonra ölen eşinin mirasçısı olamaz.
“Türk Medeni Kanunu’nun 181. maddesinin 2. fıkrası, boşanma davası devam ederken eşlerden birinin ölümü halinde ölen eşin mirasçılarına, diğer eşin kusurunun tespiti için davaya devam etme hakkı tanır. Bu hak kapsamında mirasçı yahut mirasçılar tarafından devam eden davada, sağ kalen eşin boşanmaya sebebiyet veren olaylarda kusurlu olduğunun sabit kabul edilmesi halinde, sağ eş maddenin birinci fıkrasında belirtildiği gibi ölenin eşi sıfatıyla yasal mirasçısı olamayacak ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybedecektir.
Mirasçı yahut mirasçılar tarafından devam eden davada sağ kalan eşin boşanmaya sebebiyet veren olaylarda herhangi bir kusurunun bulunmadığının tespit edilmesi halinde ise, sağ kalan eş bu kez ölen kişinin eşi sıfatıyla yasal mirasçı olacaktır. Bu kapsamda ölenin mirasçılarından birinin devam ettirdiği dava sağ kalan eşin ve ölenin mirasçıları arasında münhasıran miras hukukuna ilişkin olup, evlilik ölüm ile sona erdiğinden artık aile hukukunun kapsamı dışında kalır.
Bu nedenle Türk Medeni Kanunu’nun 181. maddesi uyarınca yapılan yargılama, yalnızca evliliğin eşlerden birinin ölümü ile son bulması halinde sağ kalan eşin miras hakkının bulunup bulunmadığının belirlenmesine ilişkindir. Buna karşın, mezkur Kanun’un 181. maddesi kapsamında devam edilen dava sırasında, sağ kalan diğer eşin de vefat etmesi durumunda ise, ilk ölen eş, ikinci eşin öldüğü tarih itibari ile hayatta bulunmadığından, ilk ölen eş, kendisinden sonra ölen eşinin mirasçısı da olamayacaktır. Dolayısıyla ilk ölen eşin evlilik birliğinin temelinden sarsılmasında kusurunun bulunup bulunmadığının tespit edilmesinde hukuki yarar olmadığı nazara alınmaksızın, müteveffa davacı davalı … yönünden de kusur tespiti yapılması doğru olmayıp hükmün bozulması gerekmiştir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2021/10278 E., 2022/2817 K., 24.03.2022 T.
Eşler anlaşmalı boşanma davası açmışsalar ve bu dava sırasında bir eşin ölümü gerçekleşmişse mirasçıların davaya devam edip sağ kalan eşin kusurunun ispatlanmasını isteme hakkı bulunmamaktadır.
“Anlaşmalı boşanma davasında mirasçılar, sağ kalan eşin herhangi bir kusurunu kanıtlayamayacaktır. Bu tür boşanma davalarında sağ kalan eşin kusurunu ölen eş bile tartışmaz ve dahi tartışmaya açmazken ölenin mirasçılarının bunu gerçekleştirmesi kabul edilemez. Bu durumda, mahkemece davacının ölümü ile evlilik birliği sona erdiğinden konusuz kalan boşanma davası hakkında karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmesi doğru ise de; anlaşmalı boşanma davasında kusur belirlemesi yapılması mümkün olmadığından, davacı mirasçısının kusur belirlemesine yönelik talebinin reddine karar verilmesi gerekir.”
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2018/7133 E., 2019/2956 K., 18.03.2019 T.
