Evlilik sözleşmesi hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Evlilik Sözleşmesi Nedir?
Evlilik sözleşmesi, eşlerin evlilik birliği içerisinde edindikleri malvarlıklarının kullanılması, yönetilmesi ve paylaşılmasına dair kuralları belirlediği kanundaki şekil şartlarına tabi olan aile hukuku sözleşmesidir. Bu sözleşmelere, mal rejimi sözleşmesi de denilmektedir.
Evlilik sözleşmesi ile eşler, evlilik birliğinin kurulmasından önce, evlilik sırasında veya evlilik sonrasında, tabi olacakları mal rejimini seçebilir ve bunun hukuki sınırlarını çizebilir.
Hukuk sistemimizde dört ayrı mal rejimi sözleşmesi düzenlenmiştir. Bunlar; edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir. Eşler bu mal rejimi sözleşmelerinden birini seçebilirler. Eğer hiçbir mal rejimi seçilmezse eşler arasında yasal mal rejimi uygulanacaktır. 01.01.2002 tarihinden sonra kurulan evlilikler için yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Dolayısıyla bu tarihten sonra kurulan evliliklerde eşler, sözleşme yapmadıysa kanunen edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olacaktır.
Mal rejimi sözleşmesi, evlilik birliği devam ederken edinilen malların evlilik süresince nasıl yönetileceğini ve boşanma durumunda malların nasıl paylaşılacağını belirler. Bu sözleşmeler boşanmayla birlikte malların nasıl tasfiye edileceğini düzenlediği için son derece önemlidir. Mal rejimi tasfiye edilirken kimin hangi haklara sahip olacağı tamamen eşlerin evlilik sözleşmesiyle seçtiği mal rejimine göre belirlenir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Ne İşe Yarar?
Mal rejimi sözleşmesi, eşlerin sahip oldukları malvarlıklarının kullanılması, yönetilmesi ve boşanma halinde paylaşılmasına dair esasları belirler. Bu kapsamda eşler, mal rejimi sözleşmesi ile sahip oldukları malvarlıklarının nasıl ve ne şekilde paylaşılacağı konusunda anlaşma yapma hakkına sahip olurlar. Yine bu sözleşme ile eşler, evlilik birliğinin devamı süresince sahip oldukları malvarlıklarının nasıl kullanılacağını ve hangi eş tarafından yönetileceğini belirleme imkanına sahip olurlar.
Mal Rejimi Çeşitleri Nelerdir?
Mal rejimleri Türk Medeni Kanunu’nda sınırlı olarak sayılmıştır. Eşler kendi rızaları ile kanunda sayılan rejimlerden herhangi birini tercih edebilirler. Bunlar edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşlerin evlenmeden önce edindiği, birinin yalnızca kişisel kullanımına yarayan kişisel malları veya miras gibi karşılıksız kazandırmalar yoluyla kazandığı mallar hariç olmak üzere kalan mallarının eşit şekilde paylaştırılmasını öngörür. Taraflar arasında düzenlenmiş evlilik sözleşmesi bulunmuyorsa eşler, yasal mal rejimi olarak bilinen edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar.
Mal ayrılığı rejimi; kişisel mal ve edinilmiş mallardan oluşur. Bu mal rejiminde eşlerin elde etmiş oldukları gelirler ve şahıs malları olarak kabul edilmektedir. Buna göre boşanma gibi sebeplerle mal rejimi sona erdiğinde eşlerin bütün malları kendine ait olacak, eşlerden biri diğerinin hiçbir malı üzerinde onun alınmasında katkısı olmadığı sürece hak sahibi olmayacaktır.
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi; paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde evlilik birliğinin kurulmasının ardından edinilmiş olup ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş olan mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına almaya yönelik yatırımlar ya da bunların yerine geçecek olan değerler, mal rejiminin sona ermesi durumunda eşler arasında eşit olarak paylaştırılır.
Mal ortaklığı rejimi; mal ortaklığı rejimi, ortaklık malları ile eşlerin şahıs mallarını kapsamaktadır. Genel mal ortaklığı eşin şahıs malları haricindeki gelirleri dahil tüm malvarlığını içermektedir. Eşlerden herhangi bir tanesi ortaklık malları üzerinde tek başında tasarrufta bulunamaz. Eşler evlilik sözleşmesiyle mal ortaklığına karar vermişse boşanma durumunda bu rejime göre tasfiye yapılacaktır.
Evlilik Sözleşmesi Yapılmaması
Evlilik sözleşmesi yapılmaması durumunda eşler, yasal mal rejimine tabi olurlar. 01.01.2002 tarihinden itibaren yapılan evliliklerde yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Dolayısıyla bu tarihten sonra evlenen eşler, evlilik sözleşmesi yapmamışlarsa bu rejime tabi olurlar.
Boşanmada edinilmiş mallara katılma rejimine göre tasfiye yapılırken önce edinilmiş mal ve kişisel mal ayrımı yapılır.
Edinilmiş mal, her eşin evlilik birliğinin devamı süresince karşılığını vermesiyle elde ettiği mal varlığı değerlerinden oluşmaktadır. Bir eşin edinilmiş malları; çalışmasının karşılığı olan edinimler, sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının ya da personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzeri kuruluşların yaptığı ödemeler, çalışma gücünün kaybı sebebiyle ödenen tazminatlar, kişisel mallarının gelirleri değerlerinden oluşmaktadır.
Kişisel mal ise eşlerden birinin yalnızca kişisel kullanımına yarayan ya da evlenmeden önce zaten sahip olduğu, kişilik haklarına saldırı sonucu kendisine ödenen manevi tazminat, miras, bağış gibi karşılıksız kazandırma yoluyla elde ettiği mallardır.
Edinilmiş mallara katılma rejimine göre malvarlığı tasfiyesi yapılacak olduğunda kişisel malların çıkarılıp kalan malvarlığının eşlere tasfiye kurallarına göre paylaştırılır.
Evlilik Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Eşler, evlenmeden önce yetkili memura yapacakları yazılı beyanla ya da evlendikten sonra noterde düzenleme ya da onaylama biçiminde yapacakları sözleşmeyle rejimi sözleşmesi yapabilirler.
Sözleşme, bizzat eşler ve gerekli olan hallerde onların yasal temsilcileri tarafından imzalanır. Zira mal rejimi sözleşmeleri resmi şekil şartına tabidir. Evlenmeden önce bildirim yapılacak yetkili memur dışında başka memur ya da kurumların mal rejimi sözleşmesi düzenlemesi veya onaylaması gibi yetkileri bulunmamaktadır.
Evlenirken, Evlilik Sözleşmesi
Evlilik sözleşmesi yazılı olarak hazırlanmış, taraflarca, tarafların küçük veya kısıtlı olması ihtimalinde yasal temsilcilerince imzalanmış şekilde hazırlandıktan sonra evlilik başvurusu sırasında yetkili memura bildirilebilir. Yetkili memur evlendirme dairesi memurudur. Eşler, evlenirken sözleşmeyi bu şekilde yapabilirler.
Evlendikten Sonra Evlilik Sözleşmesi
Eşler, evlendikten sonra da evlilik sözleşmesi yapabilirler. Bu durumda yapmaları gereken notere gitmek ve sözleşme yapmak istediklerini bildirmektir. Noterlerde hazır örnekler bulunmaktadır. Ancak bu sözleşmeler tarafların beklentilerini tam olarak karışamayabilir. Bu sebeple bir mal paylaşım avukatından destek alınmasında fayda bulunmaktadır. Mal paylaşımı avukatının, tarafların beklentilerine uygun olarak hazırlayacağı mal rejimi sözleşmesinin, noterde onaylanması çok daha isabetli olacaktır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Evlilik Sözleşmesi İptali
Taraflar, kanunun öngördüğü kanuni sınırlar çerçevesinde bu sözleşmeyi kaldırmak suretiyle iptal edebilirler.
Eşlerden birinin mal ayrılığına geçilmesi talebi üzerine ve bunda haklı sebebi olduğunu ispat ettiğinde de mahkeme evlilik sözleşmesini kaldırabilir. Eşlerden birinin paylaşılacak malvarlığındaki payının haczedilmiş olması, ortaklık malları hakkında eşine bilgi vermemesi, sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun bulunması, iflasına karar verilmesi bu durumda haklı sebep kabul edilebilir.
Kimler Evlilik Sözleşmesi Yapabilir?
Ayırt etme gücüne sahip herkes, evlilik sözleşmesi yapabilir. Bununla birlikte ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlıların sözleşme yapabilmek için yasal temsilcilerinin rızalarına ihtiyaç vardır. Bu kişilerin yapacakları mal rejimi sözleşmesinde kendilerinin ve yasal temsilcilerinin imzalarının bulunması zorunludur.
Evlilik Sözleşmesinde Dikkat Edilecek Hususlar
Evlilik sözleşmelerinin, eşlerin evlenmeden önce yetkili memura yazılı olarak hangi mal rejimini seçtiklerini bildirerek veya evlendikten sonra noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılması mümkündür. Evlendikten sonra sözleşme yapmak isteyen eşlerin bunu ancak noterde resmi şekilde yapabilecekleri hususu önem arz etmektedir.
Aynı şekilde eşlerden biri veya her ikisi küçük veya kısıtlıysa tek başına bu sözleşmeyi yapamayacağı unutulmamalıdır. Bu durumda küçük veya kısıtlı eşin yasal temsilcisinin de rızası alınmalıdır.
Taraflar sözleşme yapıp boşanmada tabi olacakları mal rejimini bu sözleşmede kararlaştırmazlarsa kanun gereği edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olacaklardır. Dolayısıyla boşanma durumunda mallarının paylaşımında bu rejimin uygulanmasını isteyen eşlerin mal rejimi konusunda bir evlilik sözleşmesi yapmalarına ihtiyaç bulunmamaktadır.
Evlilik Sözleşmesinin Hukuki Geçerliliği
Evlilik sözleşmesinin geçerli olabilmesinin şu şartların gerçekleşmesi gerekir;
Tarafların anlaşması: Evlenecek olan veya evli olan tarafların, evlilik sözleşmesini karşılıklı anlaşma yolu ile kanunda öngörülmüş olan mal rejimi türleri arasından seçerek yapması gerekir. Eşler, bu konuda anlaşamazlarsa yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar.
Ehliyet: Evlilik sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılır. Ayırt etme gücüne sahip küçüklerle kısıtlıların evlilik sözleşmeleri yapabilmesi ise yasal temsilcilerinin rızalarını almalarına bağlıdır. Bu kişilerin yaptığı evlilik sözleşmeleri ancak yasal temsilcilerinin de imzalarının bulunması şartıyla geçerlidir.
Noterde yapılma veya evlilik başvurusu sırasında seçilme: Mal rejimi sözleşmesi, evlendikten sonra yapılacaksa noterde düzenleme veya onaylama biçiminde olmalıdır. Fakat, tarafların evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini belirlediklerini yazılı olarak da bildirmeleri mümkündür. Bu şartlar dışında tarafların kendi aralarında yapacakları sözleşmenin hiçbir geçerliliği bulunmamaktadır.
İmza: Mal rejimi sözleşmesinin geçerli olabilmesi için taraflarca ya da gerektiğinde yasal temsilcilerinin imzalanması zorunludur.
Kanuna uygunluk: Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı ya da konusu imkânsız olarak yapılan evlilik sözleşmeleri kesin olarak hükümsüzdür.
Evlilik Sözleşmesi Maddeleri Nelerdir?
Evlilik sözleşmesi yalnızca eşlerin tabi olacakları mal rejimini belirleyen bir sözleşmedir. Dolayısıyla taraflar bu sözleşmeye sadece evlilik birliğinin devamı süresince malların yönetilmesi ve boşanma gibi sebeplerle mal rejimi sona erdiğinde mal paylaşımının nasıl olacağı konusunu düzenleyen maddeler koyabilir.
Tarafların boşanmaya bağlı olan velayet, ortak velayet, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası, boşanmada tazminat gibi taleplerine evlilik sözleşmesinde yer veremezler. Bu konuda yapılan anlaşmalar hükümsüzdür.
Mal Ayrılığı Sözleşmesi Örneği
Eşlerin evlilik sözleşmesinde mal ayrılığı rejimine tabi olacaklarını belirlemeleri mümkündür. Bunun için evlilik öncesinde tarafların yazılı bir beyanla yetkili memura başvurması veya evlilik sonrası noterde düzenleme veya onaylama şeklinde gerçekleştirmesi gerekir.
Mal ayrılığı sözleşmesine eşlerin evlilik tarihi, evlenme tarihinden veya boşanma halinde tasfiyede mal ayrılığı rejimi tercih edilecekse boşanma tarihinden itibaren mal ayrılığı rejimini kabul ettikleri beyanlarını yazar, diğer hususları düzenler ve imzalarlar. Küçük veya kısıtlı olan eş varsa onun yasal temsilcisi de imzaladıktan sonra sözleşme geçerli şekilde hazırlanmış olur.
Mal ayrılığı rejimine tabi olmayı aralarında kararlaştıran ve bu hususta evlilik sözleşmesi yapan eşlerin, bu sözleşmede sınırlarını ve bağlantılı hususları düzenlemeleri sözleşmenin geçerliliğine aykırı olmamasına bağlıdır. Bu da sözleşmedeki maddelerin kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı ya da konusunun imkânsız olmaması anlamına gelir.
Nafaka Vermemek İçin Evlilik Sözleşmesi
Evlilik sözleşmesi, eşlerin yalnızca tabi olacakları mal rejimini düzenlemeye yöneliktir. Bu sözleşme ile eşler, sahip oldukları malvarlıklarının nasıl yönetileceğini ve tasfiyede nasıl paylaştırılacağını belirleyebilirler. Bu sözleşmede yoksulluk nafakası, iştirak nafakası veya diğer nafaka türleri bakımından hiçbir açıklama bulunamaz. Bu konudaki açıklamalar tümüyle geçersizdir. Bu kapsamda eşler, mal rejimi sözleşmesi ile yoksulluk nafakası veya iştirak nafakası istemeyeceklerine dair taahhütlerde bulunamazlar. Dolayısıyla nafaka vermemek için düzenlenmiş bir sözleşmenin hiçbir geçerliliği bulunmamaktadır.
Aynı durum boşanmada tazminat için de geçerlidir. Boşanmada tazminat, boşanmaya neden olan olaylarda daha kusurlu olan tarafın diğer tarafa yapacağı parasal ödemedir. Eşler, yapacakları sözleşmesi ile boşanmada tazminat konusundaki haklarından önceden vazgeçemezler. Bu konuda yapılan anlaşmalar tümüyle geçersizdir. Çünkü mal rejimi sözleşmesi, kanundaki adıyla mal rejimi sözleşmesinin içeriği kanundaki mal rejimlerinden birini seçmekten ve bunun sınırlarını belirlemekten ibarettir.
Evlilik Sözleşmesinin Sona Ermesi
Evlilik sözleşmesinin sona ermesi için mal rejiminin sona ermesi veya bu yönde bir mahkeme kararının bulunması gerekir.
Eşler arasındaki mal rejimin sona ermesi durumunda mal rejimi sözleşmesi de sona erecektir. Bu kapsamda eşlerden birinin ölümü üzerine veya aralarında anlaşarak başka bir mal rejimine tabi olmayı kararlaştırmaları durumunda tabi oldukları mal rejimi kendiliğinden sona erer. Bu durumda evlilik sözleşmesi de sona ermiş olacaktır.
Eşler arasında uygulanan mal rejimini sona erdirecek farklı bir ihtimal ise mahkeme kararıdır. Mahkemenin vereceği evliliğin iptali, boşanma, mal ayrılığına geçiş kararları mal rejimini sona erdirir.
Boşanma davası açılarak boşanma kararının kesinleşmesi, evliliğin iptali durumlarında mahkeme kararıyla mal rejimi sözleşmesi sona erecektir. Bununla birlikte taraflardan her biri her zaman mal ayrılığı rejimine geçilmesini talep edebilir. Bu talep üzerine mal ayrılığına karar veren mahkeme evlilik sözleşmesini sona erdirmiş olur. Mal rejimi mahkeme kararıyla sona ermesinde sona erme tarihi evlilik sözleşmesinin boşanma, evliliğin iptali ya da mal ayrılığına geçiş davası açıldığı tarihtir.
