Geçici velayet hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Geçici Velayet Nedir?
Geçici velayet, çocuğun velayetinin geçici olarak ve mahkeme kararıyla ebeveynlerden birine verilmesidir. Geçici velayete, “tedbiren velayet” de denilmektedir. Geçici velayeti alan anne veya baba, velayete dair sorumlulukları tek başına üstlenir. Bu süre içerisinde velayet alan ebeveyn, çocuğun eğitimi, sağlığı, güvenliği ve ihtiyaçlarının korunması konusunda mahkeme tarafından görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiş olur.
Geçici velayete ilişkin kararlar, çoğunlukla çekişmeli boşanma davasında kendisini göstermektedir. Nitekim bu konu da Medeni Kanun’un 169. maddesinde düzenlenmiştir. Ancak boşanma davaları dışında, velayet davasında da velayetin geçici olarak değiştirilmesine dair karar verilmesi mümkündür.
Medeni Kanunu 169 – Geçici Önlemler
Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.
Geçici Velayet Ne Zaman Başlar?
Velayetin geçici olarak taraflardan birine verilmesine ilişkin kararlar, mahkemenin karar verdiği gün itibariyle başlar. Bu yöndeki kararlara karşı tarafın itiraz etmesinin kararın uygulanmasına etkisi olmaz.
Geçici Velayet Ne Zaman Sona Erer?
Geçici velayet, isminden de anlaşılacağı üzere geçicidir. Bu kapsamda mahkemenin dava sonunda velayet düzenlemesine dair hüküm kurması ve kararın kesinleşmesi durumunda tedbiren velayet kararı ortadan kalkar. Yine aynı şekilde mahkeme, velayeti taraflardan birinden alıp geçici olarak diğerine verebilir. Bu durumda da velayet diğer tarafa geçici olarak verileceği için eski karar ortadan kalkmış olacaktır
Geçici velayete ilişkin kararlar, mahkemedeki yargılama sonuçlanıncaya kadar devam eder. Bu kapsamda örneğin bir boşanma davasında çocuğun velayeti, geçici olarak anneye verilmiş ise anne, çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak ve çocuğa dair bakım yükümlülüğünü yerine getirmekle yetkilendirilmiş olur. Ancak mahkemenin sona ermesi durumunda tedbiren velayet kararı ortadan kalkacaktır.
Yine aynı şekilde mahkeme, tedbiren velayet konusundaki kararını değiştirebilir. Örneğin velayetin anneye verilmesinden sonra, dava süresince farklı gelişmelerin ortaya çıkmışsa, velayeti anneden alınarak tedbiren babaya verebilir.
Geçici Velayet Alma Şartları
Geçici velayete ilişkin karar verilebilmesi için öncelikle anne ve baba arasında görülen bir boşanma davasının veya velayetin değiştirilmesi davasının olması gerekir. Bu yönde açılan davaların bulunmaması durumunda ortak çocuğun velayetinin taraflardan birine verilmesi yönünde karar verilemez.
Geçici velayete kararı verilebilmesi için gerekli şartlardan bir diğeri de çocuğun menfaatidir. Mahkeme hem tedbiren velayet hem de kati velayet konusundaki kararlarını, çocuğun üstün menfaatini göz önüne alarak değerlendirir. Bu kapsamda geçici velayet konusunda karar verilebilmesi için çocuğun bu yönde karar alınmasında menfaati bulunması gerekir. Örneğin eşler arasında boşanma davası açıldığı ve eşlerin çocuğun kimin yanında yaşayacağı konusunda anlaşmazlıkları varsa boşanma davasına bakan mahkeme, çocuğun velayeti konusunda tedbiren karar verebilir.
Tedbiren velayet konusunda karar verilmesi için gerekli şartlardan biri de tarafların bu yönde talebinin bulunmasıdır. Mahkemeler, hem geçici hem de kati velayet konusunda karar verirken annenin veya babanın velayet konusunda motivasyon sahibi olup olmadığını göz önüne almaktadırlar.
Geçici Velayetin Anneye Verilmesi
Velayetin tedbiren anneye verilmesi mümkündür. Bu durumda boşanma davasını, ayrılık davasını veya velayetin değiştirilmesi davasını gören hakim, dava sonuna kadar çocuğun bakımı, eğitimi, korunması ve ihtiyaçlarının karşılanması için anneyi görevlendirmiş olacaktır. Bu durumlarda mahkeme, baba ile çocuk arasında kurulacak kişisel ilişki sürelerini de düzenlemek zorundadır. Annenin geçici velayete dair sorumluluklarını yerine getirmemesi durumunda ise velayetin babaya verilmesine karar verilebilir.
Mahkemeler, velayet konusunda karar verirken çocuğun yaşını, cinsiyetini, ihtiyaçlarını ve isteklerini göz önüne alırlar. Bu kapsamda özellikle anne bakımına ve şefkatine ihtiyacın olduğunun kabul edildiği 0-5 yaş arasındaki çocukların velayetleri çoğunlukla tedbiren anneye verildiğini söylemek mümkündür. Bu yaş grubundan sonrasında ise çocuğun velayetinin kullanımında olumsuzluklar bulunmuyorsa çocuğun velayeti annede kalmaya devam edecektir.
Geçici Velayetin Babaya Verilmesi
Boşanma davalarında, ayrılık davalarında veya velayetin değiştirilmesi için açılacak davalarda, velayetin tedbiren babaya verilmesi de mümkündür. Mahkeme, çocuğun yaşını, ihtiyaçlarını ve beklentilerini göz önüne alarak annenin velayete dair sorumlulukları yerine getiremediğini veya getiremeyeceğini değerlendirerek velayetin geçici olarak babaya verilmesine karar verebilir. Bu durumda baba, çocuğun bakımı, ihtiyaçlarının karşılanması konusunda yetkilendirilmiş ve görevlendirilmiş olur.
Geçici Velayet Kararı Nereden Alınır?
Geçici velayet kararı, eşler arasında boşanma davasının görüldüğü boşanma davasından veya ayrılık davasından alınabilir. Bununla birlikte boşanma davası sonrasında velayetin değiştirilmesine ilişkin bir dava açılması halinde de mahkeme tedbiren velayet kararı verebilir.
Velayete ilişkin konular kamu düzenindendir. Bu sebeple tarafların kendi aralarında velayetin bir tarafa geçici olarak bırakmasına ilişkin anlaşmalar hukuken geçersizdir. Bu yöndeki anlaşmalar sadece anlaşmalı boşanma davalarında ve hakimin onayından geçmesi şartıyla geçerli olabilir. Diğer yandan noterden veya savcılıklardan tedbiren velayet kararı alınabilmesi hiçbir şekilde mümkün değildir.
Sonuç olarak geçici velayet kararı almak için öncelikle bir boşanma davası, ayrılık davası veya velayetin değiştirilmesi davası açılmış olması gerekir. Mahkemeye sunulacak dava dilekçesinde velayet talebinde bulunulmuş olması ve mahkemenin bu yönde karar vermesinin hangi nedenle istendiğinin açıklanması gerekir. Dava dilekçesinde tedbiren velayet kararı yanında çocuğun hangi ebeveynin bakımında kalması gerektiğine dair açıklamaların da yapılmış olmasında fayda bulunmaktadır.
Boşanma Davasında Geçici Velayet
Tedbiren velayete dair kararların en çok verildiği davalar boşanma davalarıdır. Nitekim boşanma davalarında hakim, eşleri ortak çocuklarının bulunması durumunda çocuklarının bakımı, korunması ve ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli önlemleri almak zorundadır. Boşanma sürecinde eşlerin ayrı yaşayacak olmaları aralarındaki gerginliğin yükselecek olması göz önüne alındığında geçici velayet konusunda karar verilecek çocuğun menfaatlerinin korunmasına karar verilmesi gerekecektir.
Boşanma davasında tedbiren velayeti alan anne veya baba, davanın sonuna kadar veya mahkeme velayetin diğer tarafa verinceye kadar, çocukla ilgili tüm konularda karar alma hakkına ve yetkisine sahip olacaktır. Bu kararlar, geçici önlem amacıyla verilmektedir.
Tedbiren velayeti alan anne veya baba, çocuğu dilediği okula yazdırmak, istediği servisten veya sağlık hizmetinden yararlanmak konusunda tek söz hakkı sahibi olacaktır. Ancak velayet sahibinin, bu yönde kararlar alırken çocuğun menfaatini göz önünde tutması gerekir. Aksi durumda tedbiren velayetin diğer tarafa geçmesine karar verilebilir.
Geçici velayet kararı ile çocuğun velayetini sadece bir tarafa bırakılmasının hakkaniyetsiz olduğu düşünülebilir. Ancak mahkeme, çocuğun menfaatini düşündüğü için bu yönde karar vermektedir. Zira boşanma süresince tarafların, çocuğun bakımı ve eğitimi konusundaki anlaşmazlıklar yaşaması muhtemeldir. Bu durum ise çocuğa doğrudan zarar verebilir. Bu sebeple geçici velayet, tedbiren verilen geçici bir korumadır. Bu dönemde anne veya baba, çocuğun velayeti konusunda nihai kararın verilmesine kadar geçici bir düzenlemeyle sorumluluk alır. Kalıcı (kati) velayet düzenlemesi ise, boşanma davası sonuçlandıktan sonra kararla birlikte açıklanır.
Boşanma Dışında Tedbiren Velayet
Ayrılık davasında veya velayetin değiştirilmesi davasında da tedbiren velayet kararı verilmesi mümkündür. Bu davalar açıldığında da hakim, çocuğun üstün menfaatini göz önüne alarak çocuğun velayetinin geçici olarak ve tedbir niteliğindeki kararı ile anneye veya babaya verilmesine karar verebilir.
Velayet Davasında Geçici Velayet
Velayetin değiştirilmesi davasında velayet tedbiren bir tarafa verilmesi mümkündür. Ancak bu davalarda yargılamanın ana konusunu oluşturan bu velayet konusunda hakimler, olağanüstü şartlar bulunmuyorsa tedbiren velayet kararı vermemektedir.
Okul Kaydı İçin Geçici Velayet Gerekir Mi?
Eşler, evlilik birliği içerisinde çocuklarının geleceği ile ilgili birlikte ve eşit söz hakkına sahiptir. Dolayısıyla eşler, evlilik birliği içerisinde ortak velayet hakkını kullanırlar. Ortak velayet hakkı kapsamında anne ve babalar, çocuklarının gideceği okul, alacağı sağlık hizmeti ve benzeri tüm konularda karşılıklı uzlaşma ile birlikte karar alırlar. Bu durumun sonucu olarak çocuğun okul kaydının evlilik birliği içerisinde yapılması durumunda okul tarafından herhangi bir evrak istenilmemektedir.
Ancak çekişmeli boşanma davasının açılması durumunda mahkeme, çocuğun velayetinin taraflardan birine verir. Geçici olarak velayet hakkına sahip olan anne veya baba ise çocuğun eğitimi konusunda tek başına söz hakkı sahibi olur. Bu tür durumlarda okul yönetimi, çocuğun velayetinin kimde olduğunu tespit edebilmek için bir mahkeme kararı isteyebilmektedir. Ancak okul yönetimi böyle bir evrakı talep etmeyebilir. Dolayısıyla okul kaydı için geçici velayet kararı şart olmamakla birlikte okul yönetimi bu yönde mahkeme kararı isteyebilmektedir. Bu durumlarda mahkemenin velayete ilişkin ara kararı ibraz etmek gerekir.
Geçici Velayet Dilekçesi Nasıl Hazırlanır?
Tedbiren velayet dilekçesi, ortak çocuğun velayetinin geçici olarak verilmesi istemiyle aile mahkemesine sunulan dilekçedir. Velayet taleplerinin öncelikle dava dilekçesinde bildirilmiş olması gerekir. Aile Mahkemesine sunulacak dilekçede velayet konusunda karar verilmesinin hangi nedenlerle önemli olduğu açıklanması ve talebin açıkça ifade edilmesi gerekir.
Mahkeme, dava dilekçesindeki beyanlar ve sunulan deliller doğrultusunda sosyal hizmet uzmanı görevlendirir ve geçici velayet konusunda karar verebilmek için rapor alınmasına karar verir. Sosyal hizmet uzmanı tarafından hazırlanacak rapor, geçici olarak velayetin belirlenmesi bakımından yol gösterici nitelikte olacaktır.
Geçici Velayet Talebi Dilekçesi
Geçici olarak velayetin verilmesi talep dilekçesi, dava dilekçesinden bağımsız olarak mahkemeye sunulan bir talep dilekçesidir. Boşanma davalarında taraflar, herhangi bir sınırlama olmadan talep dilekçesi sunabilirler. Bu kapsamda taraflar, her aşamada tedbiren velayet talep dilekçesi sunarak velayetin geçici olarak kendilerini verilmesini isteyebilirler.
Geçici Velayet Kararına İtiraz
Aile Mahkemesinin çocuğun velayetini taraflardan birine geçici olarak vermesi durumunda diğer taraf, verilen bu karara davanın her aşamasında itiraz edebilir. Bu yöndeki itiraz dilekçesini sunmak bakımından hiçbir süre sınırlaması bulunmamaktadır. Mahkemenin bu yöndeki kararına dair itirazlar, yine aynı mahkeme tarafından incelenir. Ancak velayet kararına karşı, hükümle birlikte istinaf başvurusunda bulunmak mümkündür.
Geçici Velayetin Değiştirilmesi Talebi
Tedbiren velayet hakkı kendisine verilen tarafın, çocuğa iyi şekilde bakması, çocuğun menfaatini gözetmesi ve velayete dair sorumluluklarını eksiksiz şekilde yerine getirmesi gerekir. Velayeti alan tarafın bu konuda üzerine düşenleri yerine getirmemesi durumunda ise diğer taraf, velayetin tedbiren değiştirilmesi talebinde bulunabilir. Bu durumda mahkeme, çocuğun iyi bakılmadığını tespit ederse velayeti taraflardan birinden alıp diğerine verebilir.
Geçici Velayet Yurtdışına Çıkış
Velayet sahibi olan anne veya babalar, çocukları ile yurt dışına dilediği şekilde seyahat etme hakkına sahiptir. Bu konuda Türk hukukundan kaynaklanan hiçbir yasaklayıcı hüküm bulunmamaktadır. Ancak seyahat edilecek ülkeler, çocuğun yurt dışına çıkış işlemleri esnasında muvafakatname istemektedir. Muvafakatname, diğer ebeveynin, çocuğun yurt dışına çıkmasına rızasının bulunduğuna ilişkin beyanın içerdiği resmi evraktır.
Başta Schengen ülkeleri olmak üzere çoğu ülke, muvafakatname olmadan çocuğun, kendi ülkesine girmesine müsaade etmemektedir. Bu sebeple çocuğun yurt dışına çıkış işlemlerinde sorun yaşamaması için muvafakatname büyük önem taşımaktadır.
Boşanma davasında veya velayetin değiştirilmesi davasında velayetin, tedbiren anneye veya babaya verilmesi durumunda da benzer bir durum söz konusudur. Velayeti tedbiren alan anne veya baba, çocuğu ile dilediği şekilde dilediği ülkeye gitme hakkına sahiptir. Çocuğa yurt dışı çıkış yasağı konulmamışsa bu konuda, Türk hukukundan kaynaklanan hiçbir sınırlama bulunmamaktadır. Ancak seyahat edilecek ülkeler, hem geçici hem de kati velayet sahibi olan anneden veya babadan da muvafakatname istemektedirler. Bu sebeple geçici velayet sahibi olan ebeveynin bu konudaki eksikliği tamamlaması gerekir. Aksi durumda çocuğun, o ülkeye seyahat etmesi mümkün olamayacaktır.
Boşanma davalarında tarafların ihtilaflı olduğu ve aralarındaki iletişimin de neredeyse bulunmadığını göz önüne aldığımızda, diğer tarafın muvafakatname vermemesi muhtemeldir. Bu sebeple bu durumlarda aile mahkemesine başvuruda bulunarak bu yönde karar verilmesinin talep edilmesi gerekir. Aile mahkemesine sunulacak dilekçenin teknik detaylar içermesi ve emsal kararlara yer verilmesinin karara olumlu yönde etki etmesi nedeniyle boşanma avukatından destek alınmasında fayda bulunmaktadır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Geçici Velayet Kararının İcrası Nasıl Sağlanır?
Geçici velayetin anneye veya babaya verilmesine ilişkin kararlar tedbiren verilen ara karar niteliğindedir. Bu durumun sonucu olarak bu yöndeki kararlar, karar verildiği gün uygulanır. Dolayısıyla karşı tarafın itiraz süresinin beklenilmesi gerekmez.
Velayeti geçici olarak alan anne veya baba, çocuğu yanına alma hakkına sahip olur. Bu kapsamda çocuk, tedbiren velayet kendisine verilen ebeveynin yanında ise kararın icra edilmesi için ek bir işlem yapılması gerekmez. Ancak çocuk, velayeti kendisine verilen anne veya babanın yanında değilse teslim alınması gerekir. Bu tür durumlarda icra marifetiyle çocuk teslimlerinin son bulmuş olması sebebiyle adli destek mağdur hizmetleri merkezinden destek alınması gerekir. Velayet kendisinde olmayan ebeveynin veya üçüncü kişinin çocuğu teslim etmemesi durumunda ise çocuğun alıkonulması nedeniyle savcılığa suç duyurusunda bulunulması ve polis marifetiyle çocuğun teslim alınması gerekir.
