İhtiyati Tedbir

İhtiyati tedbir hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.

İhtiyati Tedbir Nedir?

İhtiyati tedbir, yargılama boyunca tarafların hukuki durumunda meydana gelebilecek zararlara karşı öngörülmüş geçici nitelikte bir hukuki korumadır.

İhtiyati tedbir Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 389. maddesinde düzenlenmektedir. Tedbir kararı verilebilmesi için taraflardan birinin hakkının elde edilmesinin zorlaşması veya imkansız hale gelmesi ya da ciddi bir zararın meydana gelecek olması gerekmektedir.

İhtiyati Tedbir Hangi Durumlarda Verilir?

İhtiyati tedbir verilecek durumlar Hukuk Muhakemeleri Kanununda sayılmıştır:

Hukuk Muhakemeleri Kanunu 389 – İhtiyati tedbirin şartları

Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

Kanundaki düzenlemeden de anlaşılacağı üzere taraflar ancak;

• Bir hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması,
• Hakkın elde edilmesinin tamamen imkansız hale gelmesi,
• Ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hallerinde ihtiyati tedbir talep edebilir.

Mahkeme bu hallerden birinin mevcut olduğuna karar vermesi halinde tedbire karar verecektir.

Tapu İptal Ve Tescil Davasında İhtiyati Tedbir

Tapu iptali ve tescil davası, tapudaki tescilin hukuka aykırı veya yolsuz olduğu ileri sürülerek açılan ve tescilin hukuka uygun şekilde yapılmasının talep edildiği davadır. 

Tedbir, bu davada bir hukuki koruma olarak talep edilebilir. Tapu iptali ve tescil davasında mahkemenin ihtiyati tedbir kararı vermesi ile davaya konu edilen taşınmazın üçüncü kişilere satışı engellenmiş olur.

Boşanmada Mal Paylaşımı Davalarında İhtiyati Tedbir

Boşanma davası açıldığında evlilik birliği içinde sahip olunan malların tasfiye edilmesi sürecinin başlaması için eşlerden her biri mal paylaşımı davası açabilir. Boşanmada mal paylaşımı davalarında eşlerin birbirinden boşanmada mal kaçırma amacıyla satış veya başka türlü devirler yapması mümkündür. Bu durum ancak ihtiyati tedbir hukuki kurumu ile engellenebilir. Bunun için dava açılırken bazı mallara tedbir konulması talep edilebilir.

Mahkeme tedbir kararı verilebilmesi için bir teminat yatırılmasına karar verebilir. Bu durumda teminatın da yatırılmasının ardından tedbir kararını verecek ve bu suretle dava konusu mallar üzerinde yapılacak tasarrufların önüne geçilmiş olur.

Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.

Anlaşmalı Boşanmada İhtiyati Tedbir Verilir Mi?

Anlaşmalı boşanma, eşlerin evlilik birliğini sona erdirme kararını alıp mahkemeye birlikte başvurdukları veya birinin açtığı davayı diğerinin kabul ettiği durumda gerçekleşen boşanma türüdür. Anlaşmalı boşanma davasında taraflar boşanma ve boşanmaya bağlı tüm sonuçlar üzerinde anlaşmış ve bütün bu hususları bir anlaşmalı boşanma protokolünde düzenlemiştir. Anlaşmalı boşanma davasına bakan aile mahkemesi hakimi istisnai haller dışında bu protokol doğrultusunda boşanma ve sonuçları hakkında kararını verecektir.

Tedbir ise kanun hükmünde de görüldüğü üzere uyuşmazlık konusu hakkında verilebilen bir karardır. Anlaşmalı boşanma davasında herhangi bir uyuşmazlık bulunmadığından tedbir kararı da verilemeyeceği kabul edilmelidir.

Maddi Manevi Tazminat Davasında İhtiyati Tedbir

Tazminat davaları, bir haksız eylem sonucunda meydana gelen her türlü zararın tazmininin talep edildiği dava türüdür. Haksız fiil sonucu malvarlığında meydana gelen eksilme talep ediliyorsa maddi tazminat davası; bu fiil ile kişilik haklarına bir saldırı gerçekleştirildiği ileri sürülüp bu saldırının kişide yarattığı manevi zararın giderilmesi talep ediliyorsa manevi tazminat davası açılır.

İhtiyati tedbir, bir geçici hukuki koruma olarak tazminat davalarında da talep edilebilir. Tazminat davalarında da hak kaybının önüne geçilmesi için ihtiyati tedbir kararı verilmemektedir. Yine boşanmada tazminat davalarında da tedbir kararı verilmez.

İhtiyati Tedbir Nasıl Talep Edilir?

İhtiyati tedbir, davanın açıldığı mahkemeye verilecek bir dilekçe ile yahut dava dilekçesinde buna yer vererek talep edilir. Tedbir talep etmek için bu talebin gerekçelendirilmesi ve tedbir talebi verilmezse doğacak zararların ortaya konulması gerekmektedir. Bununla birlikte tedbir talep eden taraf, davanın esasına ilişkin haklılığını yaklaşık olarak ispat etmiş olmalıdır. Aksi takdirde hakim tedbir kararını vermeyecektir.

İhtiyati tedbir kararı dava dilekçesiyle birlikte diğer bir deyişle dava açılmadan önce talep ediliyorsa bu talep, esas hakkında görevli ve yetkili mahkemeye; dava açıldıktan sonra ayrı bir dilekçe ile isteniyorsa esas hakkındaki davanın görüldüğü mahkemeye iletilecektir.

Tedbir Kararı Nasıl Uygulanır?

İhtiyati tedbir talep edildikten sonra mahkeme bu kararı verdiğinde kendiliğinden bu karar çoğunlukla kendiliğinden uygulanır. Söz gelimi dava konusu taşınmaz üzerine tedbir konulmasına karar verilmesi durumunda mahkeme, ilgili tapu müdürlüğüne kendiliğinden yazı gönderir. 

Bazı durumlarda tedbir, mahkeme tarafından kendiliğinden uygulanmaz. Bu durumlarda tedbir talep eden taraf, tedbir kararı verildikten ve bu karar kendisine duruşmada okunduktan veya tebliğ edildikten sonra bir hafta içinde tedbir kararının uygulanmasını talep etmelidir.

Tedbir kararının uygulanması, kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki veya tedbire konu malın bulunduğu yer icra dairesinden talep edilecektir.

Kanunda ayrıca tedbir kararının uygulanmasında gerekirse zor kullanılabileceği ve kolluk kuvvetleri, köylerde muhtarların memura yardım yükümlülüğü bulunduğu düzenlenmiştir.

Tapuya Tedbir Koydurmak

Dava konusunun bir taşınmazın mülkiyetine ilişkin olduğu durumlarda tapuya tedbir koydurmak mümkündür. Söz gelimi tapu iptali tescil davalarında, ölünceye kadar bakma sözleşmesine dayalı davalarda, muris muvazaası davalarında veya boşanmada mal paylaşımı davalarında tapuya tedbir koydurmak mümkündür. Tedbir talebinin kabul edilmesi halinde taşınmazın bulunduğu tapu müdürlüğüne mahkeme tarafından yazı gönderilir ve taşınmazın üçüncü kişilere devir ve tescilinin yapılamayacağı bildirilir. Tapuya tedbir konulduğunda o taşınmaz bakımından herhangi bir tasarruf işlemi yapılmasının önüne geçilmiş olur.

Aile Konutuna Tedbir Koydurmak

Eşlerin evlilik birliğini içinde sürdürdüğü, yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirdiği yere aile konutudur. Eşler, aile konutu üzerinde kiralama, satış, devir, ayni hak tesisi gibi tasarruf işlemleri yapmak için diğer eşin rızasını almış olmalıdır. 

Aile konutuna tapuda malik olmayan eş, kendi rızası olmadan bu tasarruf işlemlerinin yapılmasının önüne geçmek için aile konutu şerhi konulmasını isteyebilir. 

Aile konutuna şerh koydurmak için dava açılması kural olarak zorunlu değildir. Tapuda aile konutuna malik olarak görünmeyen eş Tapu Müdürlüğüne gerekli belgeler ile başvurarak şerh koydurabilir. Tapu Müdürlüğünün şerh koyması ile artık tapuda malik olan eş, diğer eşin rızasını almadan aile konutu hakkında satış, bağış gibi işlemler yapamayacaktır. Ancak ilgili tapu müdürlüğü aile konutu şerhi için gerekli şartların oluşmadığı gerekçesi ile talebi reddederse aile konut şerhi davası açılması gerekir.

Diğer yandan boşanma, mal paylaşımı gibi davalarda eşlerden biri tarafından diğer eşin alacak hakkını ortadan kaldırmak veya boşanma mal kaçırma maksadıyla aile konutu üzerinde tasarruf işlemi yapılması tehlikesi gündeme gelebilir. Bu ihtimalde de esas hakkında davaya bakan mahkemeden talep edilmesi halinde aile konutuna tedbir konulmasına karar verebilir. İlgili tapu müdürlüğüne yazılacak müzekkere ile tapu müdürlüğü bu tedbir kararını yerine getirecektir. Sonuç olarak tedbir kararı sonrası aile konutu üzerinde yapılacak tasarruf işlemleri engellenmiş olur.

Banka Hesaplarına Tedbir Koydurmak

İhtiyati tedbirin konusu taşınır veya taşınmaz bir mal olabileceği gibi malvarlığı değeri de olabilir. Dolayısıyla banka hesaplarına tedbir koydurmak da mümkündür. Böylece hesap hareketleri durur ve bu bakiye üzerinde bir işlem yapılamaz. 

Banka hesaplarına tedbir koydurmak için aleyhine tedbir konulacak tarafın mal kaçırmak amacıyla bazı işlemler yapabilme ihtimali bulunmalı yahut bu banka hesabının kullanılması halinde tedbir talep eden taraf bakımından bir hak kaybı yaşanacak olması gerekir. 

Şirkete Tedbir Koydurmak

Şirket veya şirketin belli bir hissesi de tedbir talebine konu edilebilir. Bu kapsamda örneğin mal paylaşımı davalarında eşlerden biri bir şirket hissesine malik ise ve bu şirket hissesi evlilik birliği içinde karşılığı verilerek alınmışsa diğer eş mal kaçırma olarak nitelendirilebilecek herhangi bir işlemin önlenmesi amacıyla mahkemeden bu şirket hissesine tedbir konulmasını talep edebilir. 

İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz

Mahkeme hak kaybını önlemek amacıyla zorunluluk bulunan hallerde karşı tarafı dinlemeden de tedbir kararı verebilir. Kendisi dinlenilmeden tedbir kararı verilen tarafın bu karara itiraz etme hakkı bulunur. Ayrıca tedbir kararı ile bir menfaati zedelenen üçüncü kişi de tedbir kararına itiraz edebilir. Mahkemece aksi kararlaştırılmadığı takdirde yapılan itiraz tedbir kararının uygulanmasını durdurmaz.

İhtiyati tedbir kararına itiraz belli bir süreye bağlanmıştır. Buna göre kararın uygulanmasının tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde itiraz hakkı kullanılmalıdır. İtiraz edenin, davanın tarafı veya üçüncü kişi olması arasında süre bakımından bir farklılık bulunmamaktadır. İtiraz süresi herkes için kararın uygulanmasının öğrenildiği tarihten itibaren bir haftadır.

Tedbir kararı verilmesi için gereken şartların oluşmamış olması, kararı veren mahkemenin yetkili olmadığı yahut tedbir kararı verilmesi için mahkemece bir teminat ödenmesine karar verildiyse bu husus itiraza konu edilebilir.

Tedbir kararına itiraz etmek isteyen taraf veya üçüncü kişi, kararı veren mahkemeye bu itirazını içeren bir dilekçe yazmalıdır. Bu dilekçede itiraz gerekçelendirmeli ve delillerle desteklenmelidir. Mahkeme itirazı inceler ve bunun hakkında kararını verir. 

Mahkemenin itiraza karşı verdiği karar hakkında kanun yoluna başvurulabilir. Kanun yolunda ihtiyati tedbire itiraz sonucunda verilen karar öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır.

Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat

İhtiyati tedbir hukuki korumasının hakkın kötüye kullanılması olarak değerlendirilebileceği haller mevcut olabilir. Bu durumda haksız ihtiyati tedbir gündeme gelecektir.

Haksız ihtiyati tedbir talep edildikten ve bunun üzerine tedbir kararı verildikten sonra talep eden tarafın haksız olduğu anlaşılırsa tedbir talep eden tarafa karşı tazminat davası açılabilmektedir. 

Haksız ihtiyati tedbir nedeniyle tazminat davasında lehine tedbir kararı verilen tarafın haksızlığının yanında bu tedbir kararı sebebiyle bir zararın meydana geldiği de kanıtlanmalıdır.

Tazminat davası hükmün kesinleşmesinden veya tedbir kararının kalkmasından itibaren bir yıl içinde esas hakkındaki kararı veren mahkemede açılmalıdır.

Haksız ihtiyati tedbirden kaynaklanan tazminat davası Hukuk Muhakemeleri Kanunu 399. maddesinde düzenlenmektedir.