Ön inceleme duruşması hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Ön İnceleme Duruşması Nedir?
Hukuk davaları; dilekçeler aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama ve hüküm olmak üzere beş aşamadan oluşur. Bu aşamalardan biri olan ön inceleme aşaması, dilekçelerin verilmesinden sonra, dava şartları ve ilk itirazların incelendiği, uyuşmazlık konularının tespit edildiği, hazırlık işlemlerinin yapıldığı aşamadır. Bu işlemlerin yapıldığı duruşmaya da ön inceleme duruşması denilmektedir.
Ön inceleme aşamasında yapılacak işlemler, davanın açıldığı mahkeme hakimi tarafından kendiliğinden yürütülür. Dava konusu uyuşmazlık tarafların üzerinde tasarruf edebilecekleri bir husus ise hakim, ön inceleme duruşmasında tarafları sulhe ve arabuluculuğa teşvik eder. Bu konular davayı gören mahkeme hakimi tarafından kendiliğinden ele alınan hususlardır.
Davaya bakan hakim, ön inceleme duruşma gününü belirler ve tarafları belirlenen duruşmaya hazır olması için davet eder. Mahkemenin gün belirleyerek taraflara göndereceği davetiyede tarafların hakları ve yükümlülükleri ayrıntılı olarak ihtar edilir. İhtar edilecek hususların neler olduğu ise Hukuk Muhakemeleri Kanunun 139. maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu 139 – Ön inceleme duruşmasına davet
Mahkeme, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden ve yukarıdaki maddelerde belirtilen incelemeyi tamamladıktan sonra, ön inceleme için bir duruşma günü tespit ederek taraflara bildirir. Çıkarılacak davetiyede aşağıdaki hususlar ihtar edilir:
a) Duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ilişkin diğer hususlar.
b) Tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları.
c) Duruşmaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği.
ç) Davetiyenin tebliğinden itibaren iki haftalık kesin süre içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları, bu hususların verilen süre içinde yerine getirilmemesi hâlinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği.
Ön inceleme duruşmasına katılmak büyük önem taşır. Zira bu duruşmaya katılmayan tarafın, yokluğunda bu duruşmada verilen ara kararlara ve yapılan işlemlere itiraz hakkının bulunmaz. Bu husus, taraflara gönderilecek davetiyede açıkça ihtar edilir.
Ön İnceleme Duruşmasında Ne Yapılır?
Dilekçeler aşamasının tamamlanmasından sonra ön inceleme duruşması günü belirlenir ve hazırlanacak tensip zaptı ile duruşma günü taraflara tebliğ edilir. Taraflar usulüne uygun davetiyeyi tebliğ aldıktan sonra ön inceleme duruşması gününde mahkemede hazır bulunurlar. Duruşmaya gelmeyen tarafın yokluğunda işlem yapılıp ara kararlar verilebilir. Ayrıca ön inceleme duruşmasına mazeretsiz katılmayan tarafın yokluğunda diğer taraf iddia ve savunmasını değiştirip genişletebilir ve duruşmaya katılmayan tarafın bunlara itiraz hakkı bulunmaz. Bu husus taraflara yapılan davetiyede ihtar edilir.
Ön inceleme duruşması öncelikle dava şartları ve ilk itirazların incelendiği aşamadır. Zira dava şartının bulunmaması durumunda, dava ön inceleme aşamasında usulden reddedilecektir. Bu sebeple davanın esası bakımından incelemeye geçilmeden önce bu usule ilişkin meseleler bakımından incelemenin yapılmış olması gerekir.
Taraflara, ön inceleme duruşma gününün kendilerine tebliğ edildiği tensip zaptı ile belge niteliğindeki delilleri bildirmek için iki haftalık süre de verilir. Bu süre içerisinde dava dosyasına sunulmayan deliller, ilerleyen aşamalarda sunulursa kural olarak hükme esas alınamaz. Bu sebeple ön inceleme duruşma gününü tebliğ alan tarafın, tebliğ tarihinden iki hafta içinde kendisinde bulunan delilleri mahkemeye bildirmesi gerekir.
Ön inceleme duruşmasında gerekli görülürse hakim, taraflar dinlen ve aralarındaki uyuşmazlıklar tam olarak tespit eder. Bunun yanında anlaştıkları hususları da tutanak altına alır.
Hakim ön inceleme duruşmasında tarafları sulh ve arabuluculuğa teşvik edecektir. Hakim, bunlardan sonuç alınabileceği yönünde kanaate varırsa bir defaya mahsus olmak üzere bir duruşma günü daha verir. Bu durumda hemen tahkikat aşamasına geçilmez. Bu istisna hariç olmak üzere ön inceleme aşaması genellikle bir duruşma ile tamamlanır.
Ön İnceleme Duruşmasında Hakim Ne Sorar?
Ön inceleme duruşmasında hakim tahkikat aşamasından önce yapılması gereken işlemleri tamamlar. Bunun için dava şartlarının bulunup bulunmadığını inceler. Daha sonra varsa ilk itirazları değerlendirir. Ön inceleme duruşmasında artık taraflar arasındaki uyuşmazlık konuları tam olarak tespit edilmelidir.
Hakim tarafları arabuluculuk ve sulhe teşvik etmekle yükümlüdür. Hakim taraflara sulh olup olmayacaklarını ön inceleme duruşmasında sorar. Bunun dışında eğer dilekçelerde açık olmayan hususlar bulunuyorsa hakim ön inceleme duruşmasında bunları da açıklattırabilir.
Aile Mahkemesinde Ön İnceleme Duruşması
Boşanma davaları, velayet davaları, boşanmada mal paylaşımı davaları, nafaka davaları ve tazminat gibi davalara, aile mahkemelerinde bakılır. Aile mahkemesinde görülen bu davalarda dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra bir ön inceleme duruşma günü belirlenir. Mahkeme tarafından belirlenen ön inceleme duruşma günü, davetiye ile taraflara tebliğ edilir. Bu duruşma ile uyuşmazlık konuları tam olarak tespit edilir.
Aile mahkemesinde görülen davalarda ön inceleme duruşmasında taraflar ayrıca arabuluculuk ve sulhe davet edilir. Tarafların sulh olup olmayacağı yönündeki beyanları duruşma sonunda tutanak altına alınır.
Duruşmanın sonunda hazırlanan tutanağı tarafların anlaştığı ve anlaşamadığı bütün konular yazılır. Daha sonra tahkikat aşamasına geçilerek tarafların bildirdikleri deliller toplanır, tanıklar dinlenir ve bilirkişi incelemesi gibi toplanması gereken deliller konusunda incelemeler yapılır.
Aile mahkemesinde açılmış bir davada esas hakkında incelemeler yapılacak aşama tahkikat aşamasıdır. Ön inceleme duruşması yalnızca usule ilişkin işlemlerin yapılıp ara kararların kurulduğu duruşmadır.
Aile mahkemelerinde ön inceleme duruşmasında hakimler, genellikle tarafların hangi adreste yaşadıklarına, nere çalıştıklarına, ekonomik durumlarına ve müşterek çocuğun kimin yanında kaldığına ilişkin sorular sormaktadır. Bu kapsamda hakimler, geçici velayet, tedbir nafakası, aile konutunun tahsisi gibi ara kararlar bakımından genel bilgiler sormaları ise muhtemeldir. Ancak uyuşmazlığın temeline girecek şekilde tarafları iddiaları sorguya çekmesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Boşanma Davası Ön İnceleme Duruşması
Ön inceleme duruşmasında hakim, tahkikat aşamasına geçilmeden önce tamamlanması gereken işlemleri tamamlamaktadır. Bu işlemler dava şartlarının bulunup bulunmadığı, ilk itirazların değerlendirilmesi ve uyuşmazlık konularının tespit edilmesidir. Hakim bu aşamada tarafları sulhe teşvik etmekle yükümlüdür. Tarafların sulh olmayı kabul etmemesi halinde ön inceleme aşaması tamamlanarak tahkikat aşamasına geçilecektir.
Boşanma davalarında ön inceleme duruşması, dilekçeler aşamasının tamamlanmasından sonra tensip zaptı ile belirlenen duruşma gününde gerçekleştirilir. Mahkeme tarafından düzenlenen tensip zaptı taraflara tebliğ edilir. Böylelikle taraflar ön inceleme duruşma gününden haberdar olacaktır. Bu duruşma ile uyuşmazlık konuları belirlenmektedir.
Taraflar ön inceleme aşamasında sulhe davet edilir. Tarafların sulh olmayı kabul etmemesi durumunda ön inceleme duruşmasının hemen ardından tahkikat aşamasına geçilebileceği ve hüküm verilebileceği ihtar edilir. Duruşmanın tamamlanması sonrasında tarafların anlaştığı ve anlaşamadığı tüm hususlar tutanağa bağlanır.
Boşanma Davasında Ön İnceleme Duruşmasında Karar Verilebilir Mi?
Boşanma davası yazılı yargılama usulüne tabidir ve taraflar bu davada dava dilekçesi, cevap dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci cevap dilekçesi olmak üzere ikişer dilekçe verme hakkına sahiptir. Bu dilekçelerin sırayla mahkemeye verilmesine dilekçeler aşaması adı verilir. Dilekçeler aşamasından sonra hakim tarafından yürütülecek ön inceleme aşamasına geçilir.
Boşanma davasında ön inceleme aşamasını yürüten hakim bir duruşma günü belirler. Ön inceleme duruşma gününü taraflara bildirir. Böylece ön inceleme duruşmasında taraflar hazır bulunur. Ancak tarafların duruşmaya katılmaları zorunlu değildir. Ön inceleme duruşmasına gelmeyen tarafın yokluğunda da işlemler yapılabilir, ara kararlar kurulabilir. Tarafın bunlara itiraz hakkı bulunmamaktadır. Dolayısıyla boşanma davasında ilk duruşma ön inceleme duruşmasıdır. Hakim bu duruşmada tarafları sulhe teşvik eder.
Boşanma davasında ön inceleme duruşmasında bazı geçici tedbirler alınır. Bunlar müşterek konutun tahsisi, geçici velayet, tedbir nafakası gibi hususlardır. Ancak çekişmeli boşanma davasında ön inceleme duruşmasında esasa ilişkin inceleme yapılıp karar verilmez. Zira boşanma ve boşanmanın bütün sonuçları üzerinde karar verilecek bu davada hakimin tanık dinlemesi, bilirkişi gibi incelemelere başvurması gerekebilir. Bütün bu incelemelerin ise ön inceleme duruşmasında yapılması mümkün değildir. Bunun için tahkikat aşamasına geçilecek ve esasa ilişkin incelemeler bu aşamada yapılacaktır.
Sonuç olarak boşanma davasında ön inceleme duruşmasında boşanma ve bunun sonuçları üzerindeki uyuşmazlığın tam olarak tespiti yapılır. Tahkikat aşamasına geçilmeden önce yapılması gereken işlemler tamamlanır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Boşanma Davası Ön İnceleme Duruşma Tutanağı
Boşanma davasında yapılacak ilk duruşma, ön inceleme duruşmasıdır. Bu duruşmada hakim dava şartları ve ilk itirazları inceler, tarafların anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tespit eder. Boşanma davaları özelinde taraflar arasında boşanma konusunda bir ihtilaf bulunmamakla birlikte taraflar örneğin ortak çocuğun velayeti üzerinde anlaşamamış ve bu sebeple çekişmeli boşanma davası açmış olabilirler. Bu hususların tamamı ön inceleme tutanağında zapta geçirilir.
Ön inceleme duruşması bütün bu üzerinde anlaşılan ve anlaşılmayan hususlarının tespitinin yapıldığı, tahkikat aşamasına geçilmesi için gerekli hazırlıkların yapıldığı duruşmadır. Bu duruşma sonunda üzerinde anlaşılan ve anlaşılamayan hususlar, kurulan ara kararlar, sulh olma ihtimalinin bulunup bulunmadığı ve tahkikat aşamasına geçildiği tutanak altına alınır. Bu tutanağa ön inceleme duruşma tutanağı adı verilir.
Anlaşmalı Boşanmada Ön İnceleme Duruşması
Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma ve boşanmanın tüm sonuçları üzerinde anlaştığı durumda birlikte açtığı davadır. Bu davanın eşlerden biri tarafından açılıp diğerinin kabul etmesi halinde de anlaşmalı boşanmaya karar verilmektedir.
Ön inceleme duruşması, temelde esasa ilişkin incelemeler yapılmayan, yalnızca dosyada usule ilişkin hususlar bakımından incelemelerin ve tahkikat aşamasıne geçilmeden yapılması gereken işlemlerin yapıldığı duruşmadır. Dolayısıyla ön inceleme duruşmasında esasa girilmez, kurulan ara kararlar yalnızca usule ilişkin olur.
Bununla birlikte anlaşmalı boşanma davasında toplam bir duruşma yapılır. Zira taraflar hali hazırda anlaşmış şekilde mahkeme huzuruna çıkar. Yapılan bu ilk duruşmada da çoğunlukla hüküm verilir.
Boşanma Davasında Tahkikat Duruşması Nedir?
Boşanma davasında ön inceleme duruşmasının yapılmasıyla tahkikat aşamasına geçilir. Tahkikat aşamasında tarafların usulüne uygun olarak bildirdikleri deliller toplanır, ilgili kurumlara müzekkere yazılarak belgeler incelenir, gerekli olduğu durumlarda keşif ve bilirkişiye başvurulur.
Tahkikat aşamasında yapılan duruşmalara tahkikat duruşması adı verilir. Bu duruşmalarda taraflar, tanık deliline dayanıyorsa tanıklar dinlenir. Tahkikat duruşmalarında hakim, hazır bulunan taraflardan dilekçelerinde açık olmayan hususlar varsa bunları açıklamalarını isteyebilir.
Yargıtay Ön İnceleme Ne Demek?
Yargıtay, en üst adli yargı merci olan temyiz mahkemesidir. Taraflardan birinin kanun yolu başvurusu üzerine dosya istinafa taşınacak, istinaf kararına karşı temyiz başvurusu yapıldığında ise Yargıtay’a taşınacaktır.
Dosya Yargıtay’ın önüne geldiğinde belli aşamalardan geçilerek nihai karar verilir. Yargıtay genellikle dosya üzerinden inceleme yaparak kararını verir. İstisnai bazı hallerde taraflar duruşma yapılmasını talep etmişse bir duruşma günü belirlenerek taraflar dinlenebilir. Yargıtay’ın yürüttüğü ön inceleme aşaması dosyalara duruşma bilgilerinin kaydedildiği, eğer Yargıtay duruşma yapılmasına karar verdiyse bu duruşma gününün taraflara bildirilmesi gibi işlemlerin yapıldığı aşamadır.
Yargıtay yaptığı inceleme sonrasında bozma, onama veya düzelterek onama kararlarını verebilir.
Yargıtay Ön İnceleme Ne Kadar Sürer?
Yargıtay’da yapılan ön inceleme, dosyalara duruşma bilgilerinin kaydedildiği, eğer tarafların bu yöndeki talebiyle ya da resen duruşma yapılmasına karar verildiyse bu duruşma gününün taraflara bildirilmesi gibi işlemlerin yapıldığı aşamadır. Yargıtay’da ön inceleme tetkik hakimi tarafından yapılır. Yargıtay ön inceleme aşaması çoğunlukla 3-5 ay arasında sürmektedir.
