Velayetin Değiştirilmesi Davası

Velayetin değiştirilmesi davası hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.

Velayetin Değiştirilmesi Davası Nedir?

Velayet, Medeni Kanun uyarınca anne ve babanın ortak kullanımına bırakılmış, çocuğun malvarlığı ve şahıs varlığı haklarını yönetme yetkisidir.

Kural olarak velayet anne ve babaya aittir. Anne babadan birinin ölümü halinde sağ kalan taraf velayet hakkının sahibi olur. Yine aynı şekilde anne ve babanın boşanmalarına karar verilmesi durumunda boşanma davasına bakan hakim, velayet hakkının kime bırakılacağına karar verir. Bu durumlarda ortak velayet yönünde karar verilmesi de mümkündür.

Boşanma davalarında velayetin taraflardan birine verilmesi veya ortak velayet hakkının kurulması, bir daha dava açılamayacağı anlamına gelmemektedir. Nitekim velayetin taraflardan birine verilmesi veya ortak velayet hükümlerinin uygulanması durumunda, velayetin değiştirilmesi davası açılabilir. Boşanma sonucunda velayet kendisine bırakılan taraf, velayet hakkından doğan yetkilerini gereği gibi yerine getiremediğinde hakim velayetin ondan alıp diğer tarafa verilmesine karar verebilir. Bu duruma velayet değişikliği denilmektedir.

Velayetin değiştirilmesi davası, çocuğun üstün yararı üzerine incelemelerin yapılmasını sağlayan bir davadır. Bu dava, kamu yararına ilişkin olduğundan hakim, velayetin değiştirilmesi davasında gerekli gördüğü tüm önlemleri çocuk yararına alabilir.

Velayetin Değiştirilmesi Dava Dilekçesi

Velayetin değiştirilmesi davası mahkemeye bir dava dilekçesi sunularak açılır. Bu dilekçe, boşanma dava dilekçesine benzer. Dilekçede, velayet hakkı sahibi ebeveyn ve çocuğun yerleşim yeri aile mahkemesine hitaben yazılır. Velayetin değiştirilmesi dava dilekçesinde; davacı ve vekili kimlik bilgilerinin, davalının kimlik bilgilerinin ve dava konusunun bildirilmesi gerekir. Velayetin değiştirilmesi davasında davanın konusu, müşterek çocuğun velayetinin bir taraftan alınıp diğer tarafa verilmesi talebidir.

Velayetin değiştirilmesi dava dilekçesinde hukuki nedenlerin ve delillerin de bildirilmesi gerekir. Dilekçenin açıklamalar bölümünde, velayetin kendisine verilmesini isteyen davacı, velayetin değiştirilmesine neden olduğunu iddia ettiği olgu hakkında detaylı açıklamalar yapıp talebini desteklemelidir. Bu kısımda davacı ispat faaliyetini de gerçekleştirecektir.

Velayetin Değiştirilmesi Cevap Dilekçesi

Velayetin değiştirilmesi davası açıldığında dava dilekçesi ve mahkemenin hazırlayacağı tensip zaptı, davalı tarafa tebliğ edilir. Davalı, cevap dilekçesini tebliğ aldığı tarihten itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesi sunma hakkına sahiptir. Cevap dilekçesi sunmayan taraf, iddiaları reddetmiş sayılır. Ancak cevap dilekçesi sunmayan tarafın delil sunma ve tanık bildirme hakkı olmayacaktır.

Velayetin değiştirilmesi cevap dilekçesinin öncelikle tensip zaptını hazırlayan mahkemeye hitaben yazılması gerekir. Bu dilekçede cevap veren davalının bilgilerinin, davacının bilgilerinin ve dilekçenin konusunun bulunması gerekir. Velayetin değiştirilmesi cevap dilekçesinde konu, açılan velayetin değiştirilmesi davasına ilişkin beyanların sunulmasından ibarettir. Bu beyanlar ise dilekçenin açıklamalar kısmına yazılır. Açıklamalar kısmında davalı, detaylı açıklamalar yapmalı ve delillerden yararlanarak davacının talebinin haksızlığını bu şekilde ileri sürmelidir.

Velayetin değiştirilmesi cevap dilekçesinde son kısımda ise hukuki deliller ve talep sonucunun bulunması gerekir. Hukuki delillerde davalı, davacının iddialarına karşı delillerini bildirir. Talep sonucunda ise mahkemeden hangi taleplerde bulunduğunu sıra numarası altında açıklayacaktır.

Hangi Durumlarda Velayetin Davası Açılabilir?

Medeni Kanun bazı durumlarda hakimin kendiliğinden veya velayet kendisinde bulunmayan tarafın istemi üzerine bir önlem olarak velayeti değiştirebileceği düzenlenmiştir. Bu durumlara birkaç örnek sayılmıştır. Bunlar anne veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesidir. Böyle bir olgu meydana geldiğinde ve bu durum velayetin değiştirilmesini zorunlu kıldığında taraflar velayetin değiştirilmesi davası açabilir.

Sözgelimi velayet hakkı sahibi anne başkasıyla evlenebilir ve bu durum tek başına velayetin değiştirilmesi sebebi değildir. Bununla birlikte bu durumun annenin velayet görevini doğru şekilde yerine getirememesi gibi bir sonuca yol açması ve velayetin değiştirilmesini zorunlu kılması gerekir. 

Bütün bu değerlendirmelerle birlikte yine en önemli husus çocuğun üstün menfaatidir. Nihayetinde çocuğun menfaatinin gerektirdiği yönde velayetin değiştirilmesi kararı verilip verilmeyeceği unutulmamalıdır.

Velayetin değiştirilmesi kararı verilmesi için tarafların bu yönde açmış olduğu bir davanın bulunması gerekir. Bununla birlikte olağanüstü durumlar gerçekleşmişse ve velayetin değiştirilmesi zorunlu hale geldiyse uygulamada çok sık rastlanmamakla birlikte hakimin kendiliğinden de bu kararı verebilmesi kanunda düzenlenmiştir.

Boşanma Kesinleşmeden Velayetin Değiştirilmesi Davası Açılabilir Mi?

Boşanma davası devam ettiği sırada ortak çocuğun bakım ve gözetimini kimin üstleneceği hususunda da hakim bir karar verir. Buna geçici velayet denir. Taraflar, boşanma davası açıldığında bu konuda taleplerini iletebilirler. Bu konuda bir talep bulunmaması durumunda da hakim belirli değerlendirmeleri yaptıktan sonra geçici velayeti taraflardan birine bırakır. Bu değerlendirmeler çocuğun yaşı, kendi görüşü, uzman görüşü ve nihayetinde çocuğun üstün yararıdır. Sözgelimi geçici velayete sahip taraf çocuğa açıkça kötü davranıyor veya bakımı için gereken yükümlülüklerini ihmal ediyorsa geçici velayetin değiştirilmesi boşanma davası sırasında talep edilebilir.

Mahkeme geçici velayet kararı verdikten sonra taraflar boşanma davasının her aşamasında bu karara itiraz edebilir. Geçici velayete itiraz etmek için dava açılmasına gerek yoktur. Bununla birlikte velayetin değiştirilmesi davası açılması için kesin bir velayet kararına ihtiyaç vardır ve boşanma kararı kesinleşmeden açılamamaktadır.

Eşlerin boşanmalarına karar verildiğinde, varsa ortak çocuklarının velayeti konusunda da karar verilmesi şarttır. Ancak boşanma kararı kesinleşmeden velayet kararı da kesinleşemeyecektir. Bu sebeple boşanma kesinleşmeden velayetin değiştirilmesi davası açılamaz. Böyle bir davanın açılması durumunda açılan dava, hukuki menfaatin bulunmaması nedeniyle reddedilecektir.

Velayetin Değiştirilmesi Davası Şartları Nelerdir?

Velayetin değiştirilmesi davası açılabilmesi için öncelikle velayet hakkı sahibi tarafın durumunda bir değişiklik meydana gelmelidir. Bu kapsamda velayet davası açılabilmesi için velayet sahibinin yeniden evlenmesi, ölmesi, velayeti kullanmasını etkileyecek bir hastalığa yakalanması, taşınması yahut seyahat etmek zorunda kalması gibi değişiklikler olabilir.

Velayet hakkına sahip anne veya babanın durumunda meydana gelen bu değişiklik onun velayet hakkından kaynaklanan yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmesini engellemeli ve velayetin değiştirilmesini zorunlu kılmalıdır.

Hakimin velayet değişikliği kararı verebilmesi için bu yönde bir talep aranır. Velayet hakkı sahibi olmayan taraf velayetin kendisine verilmesi talebiyle bu davayı açabilir. Velayet hakkı sahibi taraf kendi üzerindeki velayet hakkının kaldırılmasını talep edebilir. Son olarak olağanüstü şartlar gerçekleşip velayetin değiştirilmesini çocuğun üstün yararı gözetildiğinde zorunlu hale getirdiyse hakimin kendiliğinden bu kararı verebileceği düzenlenmiştir.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında Geçici Velayet

Geçici velayet; ayrılık davalarında, boşanma davalarında  ve velayet davalarının devam ettiği sürede, ortak çocuğun bakım ve gözetiminin karar kesinleşinceye kadar taraflardan birine verilmesidir. Uygulamada geçici velayet kararının genellikle boşanma davalarında verildiği görülmekteyse de velayetin değiştirilmesi davasında da verilmesi mümkündür. Bu karar tedbiren verilir ve dava sonuçlandığında kesin olarak velayet hakkı sahibi taraf belirlenecek ve bu zamandan itibaren ona ait olacaktır.

Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.

Velayetin Değiştirilmesi Davasının Tarafları

Velayetin değiştirilmesi davası, çoğunlukla velayet hakkı sahibi olmayan anne veya baba tarafından açılmaktadır. Davalı sıfatına sahip kişi ise velayet hakkı sahibi anne veya baba olmaktadır. Ancak bunun tam tersi de mümkündür. Velayet hakkı sahibi taraf da velayetin değiştirilmesini ve kedisi üzerindeki velayetin alınmasını talep edebilir.

Velayetin değiştirilmesi davası kabul edilip velayetin değiştirilmesine karar verildiğinde eski velayet hakkı sahibi mahkemeden çocukla kendisi arasında kişisel ilişki kurulmasını talep edebilir. Esasen talep etmemesi durumunda dahi hakim bunu belirlemelidir. Yerleşik Yargıtay kararlarında hakim bu belirlemeyi yapmadıysa velayetin değiştirilmesi kararının bozulduğu görülmektedir.

Velayet Sahibi Velayetin Değiştirilmesi Davası Açabilir Mi?

Velayetin değiştirilmesine hakim kendiliğinden veya taraflardan birinin istemi üzerine hükmeder. Dolayısıyla her iki taraf da velayetin değiştirilmesi istemiyle dava açabilir.

Uygulamada velayetin değiştirilmesi davasının çoğunlukla velayet hakkı sahibinin velayet görevini kötüye kullandığı veya bu görevi ihmal ettiği ileri sürülerek velayetin kendisine verilmesi istemiyle açılan bir davadır. Ancak velayet hakkı kendisinde bulunan tarafın kendi üzerindeki velayetin kaldırılması talebiyle de bu davayı açması mümkündür. Bu durumda uygulamada hakim karşı tarafa velayeti isteyip istemediğini sorar, böyle bir istek yoksa velayetin kaldırılmasına ve çocuğa bir vasi atanmasına karar verir.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında Delil

Velayetin değiştirilmesi davası, her türlü delil ile ispat edilebilir. Bu kapsamda velayet davalarında ses kaydı, video kaydı, uzman raporu, tanık anlatımı, taraflar arasındaki mesajlaşmalar, darp raporları delil olarak kullanılabilir. Ancak sunulacak delilin hukuka uygun olması, özel hayatın gizliliğini ihlal etmeyecek nitelikte olması gerekir. 

Velayet davalarında en önemli delillerin başında uzman raporu gelmektedir. Mahkeme, çocuğun menfaatlerinin araştırılması için uzman görevlendirip araştırma yapılmasına karar verebilir. Bu davada ayırt etme gücüne sahip küçüğün dinlenmesi ve görüşünün alınması ilkesi benimsenmiştir. Ancak küçük kendi menfaati ile çatışan bir görüş bildirdiğinde bu hükme esas alınmayacak ve yine menfaati doğrultusunda karar verilecektir.

Ayrıca velayetin değiştirilmesi davası kamu düzenine ilişkindir ve ‘‘kendiliğinden araştırma ilkesi’’ geçerlidir. Bu sebeple hakim tarafların getirdiği delillerle bağlı değildir. Kendisi de araştırma yapma yetkisine sahiptir.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında Çocuk Dinlenir Mi?

Velayetin değiştirilmesi davalarında çocuk, kendi ile ilgili görüş bildirecek yaşta ve olgunlukta ise çocuğun dinlenmesi esas kuraldır. Ancak çocuğun ayırt etme gücüne sahip olmaması gibi durumlarda doğru karar veremeyeceğine kanaat getirilirse dinlenmesi gerekmez. Bununla birlikte çocuğun dinlendiği her davada mahkemenin bu doğrultuda karar verme zorunluluğu da yoktur. Yine karar verirken esas alınması gereken çocuğun menfaatidir. Çocuk kendi menfaati yönünde görüş bildirmezse onun bu görüşü hükme esas alınmayacaktır.

Velayetin Değiştirilmesi Davasında İştirak Nafakası

İştirak nafakası boşanma davası sonunda velayet kendisinde bulunan tarafın talep ettiği veya talep etmesine gerek olmadan hakimin hükmettiği çocuğun bakım, eğitim, güvenlik masrafları için diğer eşin düzenli olarak ödeyeceği bir miktar paradır. Bu nafaka mahkeme tarafından kaldırılmadıkça çocuk 18 yaşını doldurana kadar ödenir.

Velayetin değiştirilmesi davası kabul edilip velayetin değiştirilmesine karar verilirse velayet hakkına sahip taraf değişecektir. Dolayısıyla iştirak nafakası ödeme yükümlülüğü bu kararla karşı tarafa geçmelidir. Ancak bu yükümlülüğün doğabilmesi için velayet davasında, velayetin değiştirilmesi ile birlikte nafaka talebinde de bulunulması gerekir.

İştirak nafakası kişinin maddi gücüne oranla ödediği bir miktar paradır. Dolayısıyla iştirak nafakası ödeme yükümlüsünün değişmesi durumunda yeni bir nafaka miktarı belirlenme ihtiyacı doğabilir. Aile mahkemesi hakimi bu belirlemeyi ekonomik durum araştırması ve UYAP sistemi üzerinden yapacağı incelemelerle yapacaktır. Velayet elinden alınan taraf velayetin değiştirilmesi kararının kesinleşmesinden itibaren bu nafakayı ödemeye başlayacaktır.

Velayetin Değiştirilmesi Davası Yetkili Mahkeme

Velayetin değiştirilmesi davasında yetkili mahkeme davalının ve çocuğun yerleşim yeri mahkemesidir. Ancak bu kesin yetki kuralı değildir. Bu sebeple cevap dilekçesi ile birlikte itirazda bulunulmaması durumunda yetkisiz mahkeme yetkili hale gelebilir. 

Velayetin Değiştirilmesi Davası Görevli Mahkeme 

Velayetin değiştirilmesi davası aile hukukundan kaynaklanan bir uyuşmazlıktır. Bu sebeple bu davada görevli mahkeme aile mahkemesi olacaktır.