Hakaret suçu hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Hakaret Suçu Nedir?
Hakaret, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek şekilde başka bir kimse tarafından bir fiil ya da olgu isnat edilmesi veyahut sövülmesidir. Bu fiil bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına bir saldırı niteliği taşıdığından Türk Ceza Kanununca şerefe karşı işlenen suçlar arasındadır.
Hakaret suçunda her gerçek kişi, fail veya mağdur olabilir. Ancak mağdur olan kişinin belirlenmiş ya da belirlenebilir olması gerekmektedir. Mağdurun algılama yeteneğine sahip olması hakaret suçunda pek önemli değildir. Buradan çıkan sonuç hakaret suçunun mağduru belirli olmasa bile mağdurun kim olduğu açıkça anlaşılıyorsa ismi zikredilmese de hakaret edilmiş kabul edilir.
Hakaret yalnızca gerçek kişilere karşı işlenebilen bir suçtur. Zira bu suç mağdurun onur ve şerefine yönelik işlenebilir. Bu sebeple tüzel kişilere karşı hakaret suçunun işlenmesi mümkün değildir. Örneğin bir şirkete karşı edilen hakaret veya küfür hakaret oluşturmayacaktır.
Bunun yanında ölmüş kişiler hakaret suçunda suçun mağduru olamazlar. Bu kişilere karşı bir hakaret yapılması ayrı bir suç olarak TCK’da kişinin hatırasına hakaret suçu olarak düzenlenmiştir.
Hakaret için kişinin onur ve saygınlığının gerçekten rencide olması veya zarar görmesi gerekmemektedir. Önemi olan tehlikenin varlığıdır. İşlenen fiilin bir kimsenin onur ve saygınlığını rencide edecek özellikte olması durumunda suç oluşur. Hakaret suçu, kişinin huzurunda olabileceği gibi kişinin yokluğu halinde de işlenebilir. Suçun bu haline gıyapta hakaret adı verilmekte ve cezalandırılabilmesi için farklı şartların oluşması gerekmektedir.
Bu suç şikayete bağlı suçlar arasında yer almaktadır. Bundan kasıt, suçun mağdurunun, hakaret edeni ve hakaret ettiğini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanmaz ise Cumhuriyet savcısının resen soruşturma başlatamayacak olmasıdır.
Kamu görevlisine karşı işlenen hakaret hariç, tüm hakaret suçlarında taraflar arasında uzlaştırma yapılması mümkündür. Eğer uzlaşma sağlanamazsa soruşturma ve yargılamaya devam edilmesi gerekmektedir. Ancak kamu görevlisine ya da cumhurbaşkanına hakaret suçu şikayete tabi suçlar arasında yer almamaktadır. Bu sebeple uzlaştırma kapsamında da değerlendirilememektedir.
Hakaret Suçu Cezası Nedir?
Hakaret suçu bakımından Ceza Kanunumuz işleniş şekline göre farklı cezalar öngörmüştür. Buna göre;
- Suçun basit şekilde işlenmesi halinde cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.
Bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir eylemle veya olgu isnat edilmesiyle veyahut sövmek suretiyle kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi bu suçun basit halini işlemiş olacaktır. Bu halde 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Bir kimsenin yüzüne karşı değil de yokluğunda ona edilmesi halinde ceza verilebilmesi için bu suçun en az üç kişinin bir araya gelmesiyle işlenmesi aranmaktadır.
- Hakaretin ileti yoluyla işlenmesi halinde de aynı ceza öngörülmüştür. Dolayısıyla bu halde verilecek ceza da 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.
Hakaretin ileti yoluyla işlenmesinden kasıt suçun e-mail, mektup, telefon, whatsapp, instagram, facebook, twitter gibi sosyal medya hesaplarından direkt mesaj yoluyla bir kimseye hakaret ederek gerçekleştirilmesidir.
İleti yoluyla yapılan hakaretlerin ceza miktarı aynı olsa da, bir kısmı huzurda işlenen hakaret, bir kısmı da gıyapta hakaret suçu kapsamında cezalandırılır. İleti yoluyla hakaretin kişinin huzurunda oluşabilmesi için iletiyi gönderen kişinin fiili icra ederken mağduru hedeflemiş olması veya mağdurun fiili öğrenebileceğini öngörmüş olması gerekir.
Örneğin whatsapptan mağdura mesaj gönderilmesi durumunda aslında mağdurdan başka birine gönderilecek olan mesajın yanlışlıkla mağdura gönderilmiş olması ve bunun tesadüfen öğrenilmiş olması durumunda huzurda hakaret oluşmaz. Bu durumda fiil gıyapta hakaret olarak değerlendirilmektedir. Gıyapta hakaretin oluşması için de bu mesajın en az 3 kişiye gönderilmiş olması veya 3 kişinin bulunduğu ortak bir gruba gönderilmiş olması gerekmektedir.
- Suçun kanunda sayılan nitelikli halleri gerçekleştiğinde verilecek ceza 1 yıldan az olmayacak, diğer bir deyişle 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası verilecektir.
Nitelikli haller ise şu şekilde sayılmıştır:
-Kamu görevlisine karşı görevinden ötürü hakaret edilmesi.
-Dini, siyasi, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden , yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranılmasından dolayı hakaret edilmesi.
-Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılmış olan değerlere karşı işlenen hakaret edilmesi.
- Hakaret suçunun alenen işlenmesi cezanın ağırlaştırılmasını gerektiren nitelikli haldir. Suçun bu şekilde işlenmesi halinde verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
Aleniyet, belirsiz sayıda kişilerin hakaret suçunu oluşturan içeriği öğrenmelerini sağlayan herhangi bir araç kullanılması suretiyle suçun işlenmesini ifade etmektedir.
Aleniyetin suçun nitelikli hali oluşturması için suçun mağdurun huzurunda ya da gıyabında işlenmiş olması arasında bir ayrım yapılmamıştır. Failin hakareti oluşturan sözünün duyulmasının imkanını yaratmış olması yeterli görülmüştür. Söylenen sözün fiilen duyulmuş olup olmaması, nitelikli halin uygulanmış olması açısından önem taşımaz.
Örnek verecek olursak, suçun herkese açık bir yerde (sokak, restoran, devlet dairesi gibi) işlenmesi durumunda suçun bu nitelikli hali oluşmuş olur.
Dolayısıyla aleniyetin söz konusu olması durumunda, hakaret suçu nedeniyle öngörülen ceza 1/6 oranında ayrıca arttırılması gerekecektir.
- Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılacaktır. Bu durumda zincirleme suça ilişkin hükümler uygulanır.
Zincirleme suç, aynı suçun farklı zamanlarda bir kişiye karşı birden fazla kez işlenmesi haline verilen isimdir. Zincirleme suç halinde bir cezaya hükmedilir ancak verilecek ceza ¼’ten ¾’e kadar arttırılarak uygulanır.
Bu kapsamda kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden ötürü hakaret suçu işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri gereği belirlenen ceza miktarı ayrıca ¼’ten ¾’ e kadar arttırılacaktır.
Örneğin, bilirkişi heyetine veya mahkeme heyetine hakaret suçunun işlenmesi halinde suçun nitelikli şeklinden belirlenen cezanın bu oranda arttırılması gerekmektedir.
- Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi durumunda, olayın özelliklerine göre, taraflardan her ikisi veyahut biri hakkında verilecek ceza 1/3’i oranında indirilebileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Bir kimsenin diğer bir kimseye hakaret etmesi; hakarete maruz kalan kişinin de buna karşılık verecek söz ve davranışlarda bulunması durumunda karşılıklı hakaret suçunun oluştuğundan bahsedebiliriz. Bu halde mahkemenin takdirine göre cezada indirim ya da hiç ceza verilmemesi durumu karşımıza çıkmaktadır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Hakaret Suçunun Şartları
Hakaret suçu iki şekilde gerçekleşebilir;
- Bir kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi
- Genel veya soyut nitelikteki söz ve davranışlarla, yani sövme şeklinde kişinin değersizleştirilmesi, rencide edilmesi
Buradan da anlaşılacağı üzere hakaret suçunun oluşması için kişinin birey olmaktan kaynaklanan kişilik haklarına saldırıda bulunulmuş olması gerekir. Bu nedenle bu suç tüzel kişilere karşı değil yalnızca gerçek kişilere karşı işlenebilen bir suçtur.
Suç bu şartlar gerçekleştiğinde oluşacak ancak soruşturma ve kovuşturma başlatılabilmesi için savcılık kendiliğinden harekete geçemeyecektir. Suç bakımından soruşturma açılabilmesi mağdurun şikayeti şartına bağlanmıştır.
Hakaret Suçu Unsurları Nelerdir?
Hakaret suçunun oluşması bakımından failin, mağdurun onur ve şerefini zedeleyecek somut fiil isnat etmek veya sövmek eylemlerinden birini gerçekleştirmesi yeterlidir.
Hakaret suçu sözle, yazıyla, resimle, karikatürle, el, kol , ağız, hareketleriyle gerçekleşebilir. Sarf edilen söz ya da yapılan hareketlerin mağdurun onur, şeref ve saygınlığının rencide edilebilecek nitelikte olması gerekir. Kişinin yapılmış olan hakaretten etkilenmemiş olması sonucu değiştirmeyecektir.
Aynı zamanda failin, mağdurun huzurunda veya gıyabında bu suçu işlemesi mümkündür.
-Huzurda hakarette, hakaret teşkil eden sözü ya da bedensel hareketi, yazıyı, çizimi mağdur doğrudan doğruya failden öğrenmektedir. Bu yüzyüze olabileceği gibi, telefon, mesaj, elektronik posta yoluyla gerçekleşmesi de mümkündür. Fiilin mağduru ilgilendilendiren sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde de hakaretin huzurda işleyebileceği kabul edilmektedir. Önemli olan hakaret teşkil eden fiilin mağdur tarafından duyulmuş ya da görülmüş olmasıdır.
-Yoklukta(gıyapta) hakarette ise fail, mağdurun dışında en az 3 kişiyle iletişime geçerek mağdur hakkında hakaret teşkil eden sözleri sarf etmekte ya da bedensel hareketi gerçekleştirmektedir.
Hakaret suçu, failin yalnızca kasten işleyebileceği bir suçtur. Bir diğer deyişle hakaret suçu ancak suçun unsurları bilinerek ve istenerek işlenebilir.
Bununla birlikte fail, mağdurun onur, şeref ve saygınlığının rencide olabileceğini öngörmesine rağmen olursa olsun diyerek hakaret teşkil eden sözler sarfetmesi durumunda da hakaret için gerekli şartlar sağlanmış olacaktır.
İnternet Yoluyla Hakaret Suçu Nasıl İspat Edilir?
Sosyal medya veya internet üzerinden işlenen hakaret suçu iki farklı biçiminde işlenebilir;
- Belli somut bir durum ve olgunun isnat edilmesi suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zarar görmesi biçiminde. Örneğin, bir kimse İnternet yoluyla telefon çalmış olduğunu ve hırsız olduğunu söylemek hakaret olarak kabul edilmektedir.
- Genel ve soyut nitelikteki söz ve davranışlarla kişinin değersizleştirilmesi, rencide edilmesi şeklinde. Örneğin, bir kimseye internet üzerinden “haysiyetsiz” demek hakaret olarak kabul edilir.
İnternet yoluyla hakaretin ispat edilmesi oldukça kolaydır. Nitekim bu hakareti içeren ses kaydı, ekran görüntüsü gibi kolay ulaşılabilir deliller ispat aracı olmaktadır. Ancak internet yoluyla hakaretten sonra delillerin yok edilmesinin de gündeme gelebileceği unutulmamalıdır. Bu ihtimalin önüne geçilmesi için delillerin en kısa sürede toplanması önem arz etmektedir.
Hangi Sözler Hakaret Suçunu Oluşturur?
Hangi sözlerin hakaret suçunu oluşturacağının kanunda sayılması imkansızdır. Bu suçu oluşturmak için temel kural söz ve davranışların kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide edecek nitelikte olması veya sövme yoluyla kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldırılmasıdır.
Bu suçun oluşmasına şerefsiz, haysiyetsiz, geri zekalı, aptal, hayvan, müsvedde gibi kelimelerin sarf edilmesi örnek olarak verilebilir.
Şikayet Süresi Ve Soruşturma Usulü
Hakaret suçunun soruşturulması kural olarak şikayete bağlıdır. Bu sebeple de uzlaşma kapsamı içerisinde yer alır. Ancak bunun istisnası kamu görevlisine görevi nedeniyle hakaret edilmiş olmasıdır. Suçun bu şeklinde soruşturma kendiliğinden yapılacaktır. Savcılık yapılan inceleme sonrasında suç delillerini tespit ettiğinde şüpheli hakkında iddianame düzenleyerek kamu davası açılmasını isteyecektir.
Suçun mağdurunun hakaret edeni ve hakareti öğrenmesi anından itibaren 6 ay içinde şikayete bulunması gerekmektedir.
Şikayet hakkına sahip olan kişi, hüküm kesinleşinceye kadar şikayetinden her zaman vazgeçebilme hakkına sahiptir. Fakat şikayete bağlı olmayan suçlar kamu davası özelliği taşıdığından şikayetten vazgeçmek bir sonuç doğurmayacaktır. Dolayısıyla takibi şikayete bağlı olmayan, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen ve Cumhurbaşkanına hakaret suçlarında kamu görevlisi veya Cumhurbaşkanı şikayetinden vazgeçse bile kamu davası devam edecektir.
Hakaret Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı, suçtan dolayı yapılan yargılama sonucunda verilen cezanın 2 yıldan az olması durumunda söz konusu olur. Ancak hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilebilmesi için sanık daha önce başka bir suçtan dolayı hapis cezası almamış olmalı ve yeniden suç işlemeyeceği izlenimi bırakmalıdır. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı ile birlikte sanık 5 yıllık denetim süresi içinde kasıtlı olarak yeni bir suç işlememesi durumunda dava düşer. Aksi halde hakim hükmü açıklar.
Anayasa Mahkemesi yakın tarihli bir kararı ile Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını düzenleyen maddesini kaldırmıştır. Buna gerekçe olarak HAGB kararı verilmesi durumunda mağdurlara yeterli giderim sağlanmadığı ve bu kararın faillerin cezadan muaf olmasına yol açtığı gösterilmiştir. Bu karar 01.08.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Hakaret suçu bakımından yapılacak yargılama sonunda hükmedilecek cezanın üst sınırı 2 yıl olduğu için yukarıdaki tarihe kadar hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilirdi. Ancak bu tarihten sonra hakaret davasına bakan mahkemenin HAGB kararı vermesi artık mümkün değildir.
