Aile konutu şerhi hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Aile Konutu Nedir?
Aile konutu, eşlerin yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiği, yaşantısına yön veren, tüm yaşamsal faaliyetlerinin merkezinde olan, acı ve tatlı günleri içinde yaşadığı, anılarla dolu mekandır.
Aile konutu tektir. Eşlerin yaşamlarının merkezinde olan konut aile konutu olarak kabul edilir. Bu tür durumlarda resmi ikametgah kayıtlarına bakılmaktadır. Her iki eş de aynı ikamet adresinde ikamet olarak görünüyorsa, kural olarak bu konut aile konutu olarak kabul edilir. Aksini iddia eden tarafın bu konuda dava açması ve davasını ispat etmesi gerekir.
Bir konutun aile konutu olarak nitelendirilebilmesi için, eşler arasında resmi evlilik bağının olması gerekir. Taraflar evli değilse veya evlilikleri sona ermişse bu durumlarda aile konutundan bahsedilemez. Ancak eşler arasında çekişmeli boşanma davası veya ayrılık davası olması evliliklerini doğrudan sona erdiren bir durum değildir. Bu sebeple boşanma davası devam ederken dahi konut, aile konutu olma özelliğini korur. Yine aynı şekilde eşlerden birinin konutu terk etmesi durumunda da konut, aile konutu olma özelliğini korumaktadır. Anlaşmalı boşanma durumunda da kararın kesinleşmesine kadar aile konutu bu özelliğini korur.
Aile Konutu Şerhi
Aile konutu şerhi, eşlerden birinin diğerinin rızası olmadan aile konutu üzerinde tasarrufta bulunmasını engelleyen ve tapu kütüğüne işlenen özel bir şerhtir.
Esasen aile konutu üzerinde şerh olmasa dahi kanunun sağladığı korumaları sağlar. Ancak bu şerh, aile konutuna dair korumaların üçüncü kişilerce tapuda görülebilir olmasını sağlar. Bu sebeple aile konutunun sağladığı korumalardan faydalanmak için aile konutuna şerh koydurmak oldukça önemlidir.
Sağladığı Korumalar Nelerdir?
Aile konutu şerhi, eşlerden birinin diğer eşin rızası olmadan satılmasını, devredilmesini veya üzerinde ipotek tesis edilmesini engeller. Bu durum Medeni Kanun’un 194. maddesinde açık şekilde düzenlenmiştir. Kanundaki düzenleme şu şekildedir;
Medeni Kanun 194 – Aile Konutu
Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.
Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.
Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.
Medeni Kanundaki düzenlemeden de anlaşılacağı üzere aile konutu olan taşınmazda mülk sahibi olan eş, diğer eşin rızasını almadan herhangi bir devir veya tasarrufta bulunamaz. Dolayısıyla aile konutu şerhi konulan taşınmazda, şerh koyduran eşin rızası alınmadan satış, bağış, ipotek konulması veya intifa tesisi gibi işlemlerin hiçbirisi gerçekleşemez.
Yine eşlerin aile konutunda kirada oturdukları durumlarda kira sözleşmesinin tarafı olmayan eşin rızası olmadan kira sözleşmesinin feshedilmesi mümkün değildir. Ancak bu tür durumlarda ihtiyaç nedeniyle tahliye davası şartları varsa tahliye mümkündür.
Oturulmayan Eve Aile Konutu Şerhi
Bir konutun, aile konutu sayılabilmesi için eşlerin düzenli olarak orada yaşaması ve birlikte yaşam sürmeleri gerekmektedir. Eşlerin yaşam merkezi olarak ikamet etmediği ev, aile konutu olarak nitelendirilemez. Dolayısıyla böyle bir konuta da aile konut şerhi konulamaz. Aile konutunun, fiilen ve düzenli olarak kullanılıyor olması gerekir.
Oturulmayan eve aile konut şerhi konulduğu durumlarda mülk sahibi olan eş, aile konutundaki şerhin kaldırılması davası açabilir. Bu durumda davayı gören mahkeme, şerh konulan konutun, aile konutu olup olmadığını kapsamlı şekilde inceler. Yapılan inceleme neticesinde aile konutu olmayan konuta şerh konulduğunu tespit ederse aile konutu şerhinin kaldırılmasına karar verebilir.
İpotekli Eve Aile Konutu Şerhi
İpotekli eve aile konutu şerhi konulmasında bir engel yoktur. Nitekim şerh konulması ipoteğin varlığını ortadan kaldıracak nitelikte bir işlem değildir.
Aile konutuna ipotek konulması için ise malik olmayan eşin rızası aranır. Malik olmayan eş rıza göstermezse aile konutu üzerine ipotek konulması mümkün değildir. Bir şekilde şerhin konulması durumunda malik olmayan eş, ipoteğe itiraz edebilir ve ipoteğin kaldırılmasına karar verilmesini sağlayabilir.
Kiracı Aile Konutu Şerhi
Aile konutu şerhi konulabilmesi için eşlerden birinin taşınmazın maliki olması gerekir. Aksi halde mülkiyet hakkı kısıtlanır. Bu sebeple kiradaki eve aile konut şerhi konulamaz. Mülkiyeti üçüncü kişiye ait bir taşınmaz aile konutu olarak kullanılıyorsa, ev sahibinin bu taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkını sınırlayıcı şekilde, tapu kütüğüne şerh konulması mümkün değildir.
Aile konutunun kiralık olan taşınmaz olması durumunda, kira sözleşmesinin tarafı olmayan eş, rızası olmadan kira sözleşmesinin feshedilmez. Bu hak, aile konutu şerhi konulmasına bağlı olmaksızın kazanılan haklardandır. Söz gelimi çekişmeli boşanma davası açan eş, kira sözleşmesini feshetmek isteyebilir. Bu tür durumlarda aile konutuna dair kira sözleşmelerinin tek taraflı feshedilmesi mümkün değildir. Ancak tahliye taahhütnamesi, kiraların ödenmemesi veya ihtiyaç nedeniyle tahliye davalarında bu tür hukuki korumalardan yararlanmak mümkün değildir.
Aile Konutu Şerhi İçin Gerekli Belgeler
Aile konutu olan taşınmaza şerh, sadece tapu müdürlüğü tarafından konulmaktadır. Tapu müdürlükleri ise aile konut şerhi konulması için bazı belgeler aramaktadır. Bu kapsamda aile konutu şerhi için gerekli belgeler şunlardır;
– Aile konutu şerhi konulmasına ilişkin talep dilekçesi.
Dilekçenin, tapu müdürlüğüne hitaben hazırlanması, taşınmazın ada, parsel ve pafta bilgileri ifade edilerek şerh konulması talebinde bulunulması ve imzalanması yeterlidir.
– Konutun, aile konutu olduğunu gösterir muhtarlıktan alınmış belge.
Şerh koyduracak eşin, taşınmazın bulunduğu yerdeki muhtarlığa giderek; yaşadığı konutta hem kendisinin hem de mülk sahibi olan eşinin ikamet ettiğine dair bir yazı alması gerekir. Bu yazı muhtarlığa başvurulmasından hemen sonra hazırlanılarak verilmektedir.
– Tarafların evli olduklarını gösterir nüfus kayıt örneği.
Aile konutu konulabilmesi için eşlerin evli olmaları gerekir. Tapu müdürlüğü de şerh koymak için bu hususu görmek isteyecektir. Bu kapsamda nüfus kayıt örneğinin sunulması gerekmektedir. Nüfus kayıt örneği e-devlet üzerinden alınabileceği gibi yaşanılan ilçenin nüfus müdürlüğünden de alınabilmektedir.
– Fotoğraflı nüfus cüzdanı, fotokopisi ve vesikalık fotoğraf.
İfade ettiğimiz belgelerin hazır edilerek tapu müdürlüğüne başvurulması üzerine başvuruya konu evraklar değerlendirilerek aynı gün içerisinde olumlu veya olumsuz şekilde karar verilmektedir. Aile konutu şerhi konulması talebinin reddedilmesi durumunda eksikliklerin giderilerek yeniden başvuru yapılması mümkündür. Ancak eksiklikler giderilemeyecek nitelikte ise aile konutuna şerh konulması için aile konutu şerhi davası açılması gerekir.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Aile konut şerhi konulması için iki yöntem bulunmaktadır. Bunlardan ilki, tapu müdürlüğüne gerekli evrakların sunulması ve başvurulmasıdır. Bir diğer yöntem ise aile konutu şerhi konulması davası açılmasıdır.
Tapuda Aile Konutu Şerhi
Tapuda şerhi koydurmak isteyen eşin, gerekli belgeleri önceden hazırlaması ve tapu müdürlüğüne başvurması gerekir. Yapılacak başvuru öncesinde e-devlet üzerinden tapu randevu alınması da gerekmektedir.
Dava ile Aile Konutu Şerhi
Tapuya başvuruda bulunulduktan sonra şerh konulması taleplerinin herhangi bir nedenle reddedilmesi durumunda malik olmayan eş, dava açarak aile konutun şerh konulmasını isteyebilir. Özellikle taraflardan birinin resmi ikametgah adresinin farklı olması durumunda tapu müdürlüğü aile konut şerhi konulması taleplerini reddetmektedir. Bu tür durumlarda malik olmayan eşin, malik eşin aslında bu konutta yaşadığını ispat ederek aile konutu şerhi konulması davası açması gerekir.
Bu davalarda mahkeme, dava süresince ihtiyati tedbir kararı vermektedir. Dava sonunda ise davacı eşin haklı olduğu ispat edilirse mahkeme kararı ile şerh konulmaktadır.
E Devletten Tapuya Şerh Koyma
Eşlerin evlilik birliği içerisinde yaşamlarını sürdürdüğü ev üzerine aile konutu şerhi konulması için mutlaka Tapu Müdürlüğüne gidilmesi gerekmemektedir. Tapu müdürlüğüne gidilmeden e devletten tapuya şerh koymak da mümkündür. E devletten tapuya şerh koymak için öncelikle e-devlet sistemine girilmesi, girilen ekranda arama bölümüne webtapu yazılması gerekir. Gelecek web tapu ekranından aile konutu konulması istenilen taşınmaz seçilmeli ve gerekli belgeler sistemden yüklenilerek aile konut şerhi konulması talep edilmelidir. Belgelerde eksiklik bulunmaması durumunda e devletten tapuya şerh koyma işlemleri tamamlanmış olacak
E Devletten Aile Konutu Şerhi
E Devlet sistemi üzerinden şerh konulabilmesi için öncelikle e-devlet sistemine girilmesi, girilen ekranda arama bölümüne webtapu yazılması gerekir. Webtapu sistemine buradan da ulaşabilirsiniz.
Daha sonra ise açılan sayfa üzerinden Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü/ Web Tapu işlemlerinin seçilip menü kısmındaki başvuru işlemleri bölümünden başvuru yap kısmında bulunan aile konutu şerhi seçeneği seçilerek işlem yapılacak konuta ilişkin gerekli bilgilerin doldurulması ve belgelerin eklenmesi halinde aile konutu şerhinin konulması mümkündür.
E Devletten Aile Konutu Şerhi
Aile konutu şerhi, taşınmazın üçüncü kişilere rıza dışında devredilmesini engelleyen önemli bir şerhtir. E devletten aile konutu şerhi, webtapu sistemi üzerinden ve belgeler sisteme yüklenerek konulabilmektedir.
E Devletten Aile Konutu Şerhi Kaldırma
Aile konutu şerhinin Tapu Müdürlüğüne gidilmeksizin E-Devlet sistemi üzerinden de kaldırılması mümkündür. Şerhin kaldırılması için öncelikle e-devlet sistemine girilmesi, girilen ekranda arama bölümüne webtapu yazılması gerekir. Daha sonra ise açılan sayfa üzerinden Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü/ Web Tapu İşlemleri seçilerek şerh iptali başvurusu yapılabilecektir. Başvuru şartlarının oluştuğunun tespit edilmesi durumunda tapu müdürlüğü, e devletten aile konutu şerhi kaldırma işlemini gerçekleştirecektir.
Şerh Boşanmaya Neden Olur Mu?
Eşlerden birinin diğeri hakkında boşanma davası açabilmesi için, boşanmaya neden olacak kusurlu bir eylemin bulunması gerekir. Hiçbir eş, yasal haklarını kullanmasından ötürü boşanmaya mecbur bırakılamaz.
Aile konut şerhi koydurmak da malik olmayan eşin, aile konutuna dair haklarını korunması adına kanunda düzenlenmiş özel bir koruma yöntemidir. Bu sebeple şerh koydurmak boşanma nedeni olarak gösterilemez. Eşlerden birinin, diğer eşin aile konutuna şerh koydurması nedeniyle boşanma talebinde bulunduğu durumlarda açılan boşanma davasının reddine karar verilir.
Boşanmada Şerh Koymak
Boşanma davalarında hakim, eşlerin boşanmasına neden olan davranışların bulunup bulunmadığını, velayet taleplerini, yoksulluk nafakası taleplerini, iştirak nafakası taleplerini ve tazminat taleplerini inceler. Yine boşanma davalarında hakim, dava süresince ortaya çıkabilecek geçici hukuki korumaları sağlayarak aile konutunun taraflardan birine tahsis edilmesine karar verebileceği gibi tedbir nafakasına da hükmedebilir. Ancak boşanma davası içerisinde hakimin, aile konutuna şerh koyacak şekilde karar verebilmesi mümkün değildir.
Boşanma davası devam ederken aile konutuna şerh koydurmak isteyen eşin, gerekli belgeleri hazırlayarak tapu müdürlüğüne başvurması gerekir. Boşanma davasının açılmış olması şerh konulmasına engel oluşturmaz. Ancak bu talebin boşanma davası içerisinde istenilmesi hukuken mümkün değildir.
Boşanma davası ile aile konut şerhi konulması davasının birlikte açılması halinde ise mahkeme, aile konutu üzerine ihtiyati tedbir tesis edebilir. Zira bu durumda konutun aile konutu olup olmadığı dava konusu haline dönüşecektir. Bu başvuruların açılmasında boşanma avukatından yardım alınmasında fayda bulunmaktadır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Eşin Mal Varlığına Şerh Koydurma
Eşin malvarlığıan şerh koydurmak mümkündür. Özellikle eşlerin aile konutu olması durumunda bu konut üzerine şerh konulması en kolay yöntemlerden biridir. Eşin diğer malvarlıklarına şerh koydurmak için eşler arasında boşanma ve boşanmada mal paylaşımı davasının açılması gerekir. Bu dava sırasında eşlerin mal kaçırmasını önlemek amacıyla tasarruf hakkını kısıtlayan şerhlerden olan ihtiyati tedbir talep etmesi ve böylelikle diğer eşin mal varlığı üzerine şerh konulması da mümkündür.
Boşanma Sonrası Aile Konutu Şerhi
Aile konut şerhinin geçerliliğini sürdürebilmesi için eşler arasındaki evlilik birliğinin devam ediyor olması gerekir. Eşler arasındaki evlilik birliğinin bir sebeple sona ermesi ve evlilik birliğinin sona ermesi durumunda aile konutuna dair korumalar da ortadan kalkar.
Evlilik birliğinin sona ermesinin başında boşanma gelmektedir. Boşanma kararının kesinleşmesi ile birlikte evlilik resmi olarak sona erer. Dolayısıyla aile konutundaki şerhi de geçerliliğini yitirir. Mülkiyet hakkına sahip olan eş, kesinleşmiş mahkeme kararını ilgili tapu dairesine ibraz ederek, tek taraflı olarak şerhin kaldırılmasını talep edebilecektir. Boşanma kararı ve kesinleşme şerhi sunulmasına rağmen şerh kaldırılmazsa malik olan eşin, aile konutu şerhinin kaldırılması davası açması gerekir.
Evlilik birliğinin ölümle sona ermesi de muhtemeldir. Ölüm durumunda da aile konutundaki şerh kendiliğinden etkisini yitirecektir. Bu tür durumlarda ölüm belgesinin tapu müdürlüğüne ibraz edilerek aile konutundaki şerhin kaldırılması talep edilebilir.
Aile Konutu Şerhi Olmayan Evin Satışı
Aile konut şerhi olmayan bir taşınmazın tapuda başka bir kişiye satış yapılması mümkündür. Tapuda yapılacak bu işlemi engelleyen bir durum bulunmamaktadır. Ancak malik olmayan eş, yapılan işleme itiraz ederek tapunun tekrar eşine devredilmesini isteyebilir. Bu durum Medeni Kanunun 194. maddesinde aile konutuna dair korumaların bir sonucudur. Üstelik bu koruma, aile konutu şerhi konulmasına da bağlanılmamıştır. Bu sebeple konutta aile konutu şerhi olmasa dahi malik olmayan eş, tapuda yapılan devir işlemine itiraz etme hakkına sahiptir.
Eşler, tapu müdürlüğüne başvurarak veya mahkeme aracılığıyla aile konutu şerhi talep edebilirler. Şerh koyulabilmesi için konutun aile konutu olması ve tapuda kayıtlı bir taşınmaz olması gerekmektedir. Aile konutu için de yasal bir evlilik ve hukuka uygun bir şekilde ailenin tüm yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdikleri konut olması gerekmektedir.
Aile konutu şerhinin konulması, kurucu değil açıklayıcı niteliktedir. Diğer eşin rızası olmadan aile konutunu satamaz, devredemez ve kiralayamaz. Ancak şerh olmadığı takdirde aile konutu olduğunun ispatı gerekir.
Şerh konulmasının en büyük önemi üçüncü kişilere karşı koruma sağlamasıdır. Şerh olmasa üçüncü kişinin iyi niyeti gündeme gelir. Ancak şerh tapu kütüğüne kayıtlı olduğu için alenidir. Bu sebeple üçüncü kişinin iyi niyeti söz konusu olamaz.
Aile Konutu Nedeniyle Tapu İptali Ve Tescil Davası
Malik olmayan eşin rızası alınmaksızın aile konutu üzerinde yapılan tasarrufların engellenmesi için açılan davalara aile konutu nedeniyle tapu iptal ve tescil davası denilmektedir.
Bu davalarda mahkeme, malik olmayan eşin rızası alınmadan tapuda devir yapıldığını tespit etmesi halinde tapuda yapılan devrin geçersizliğini tespit ederek aile konutu nedeniyle tapu iptali ve tescil davasının kabulüne karar verecektir. Bu durumda mülk, eski malik olan eşe geçecektir.
Aile konutu şerhi nedeniyle tapu iptali ve tescil davasının davacısı, rızası alınmayan eştir. Bu davalarda davalılar ise aile konutunun tapuda maliki olarak görünen eş ile taşınmazı devralan üçüncü kişidir.
Aile konutu nedeniyle tapu iptal ve tescil davasında, taşınmazı devralan üçüncü kişinin iyiniyetli olup olmamasının hiçbir önemi bulunmamaktadır. Taşınmazı devralan kişi, iyi niyetli olsa dahi yapılan işlemin geçersiz olması sebebiyle iptal edilmesi mümkündür. Ancak aile konutu nedeniyle tapu iptali ve tescil davaları zor davalardandır. Bu sebeple bu davalarda boşanma avukatından destek alınmasında menfaat bulunmaktadır.
Mahiyet itibariyle tapu iptali ve tescil davası olması sebebiyle bu davalarda yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yerdeki mahkemelerdir. Kanunda düzenlenen bu yetki kuralı kesin niteliktedir. Taşınmazın bulunduğu mahkemenin dışında davanın açılması durumunda ise yetkisizlik kararı verilir.
Tapu iptali ve tescil davalarında genellikle asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Ancak aile konutu nedeniyle tapu iptali ve tescil davalarında uyuşmazlığın temeli aile hukukunu ilgilendirmektedir. Bu sebeple bu davalarda aile mahkemesi görevlidir.
