Boşanmada tazminat hakkında merak ettiklerinizi bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda bizlere ulaşabilirsiniz.
Boşanmada Tazminat Nedir?
Eşlerden birinin, evlilikten kaynaklanan yükümlüklerini yerine getirmemesi durumunda boşanma davası açılabilir. Açılan boşanma davasında yükümlülüklerini yerine getirmeyen eş tarafından gerçekleştirilen eylemler, diğer eşi maddi olarak zarara uğratırsa veya kişilik haklarına zarar verirse bu durumda dava açan eşin boşanmada tazminat talebinde bulunması mümkündür.
Örneğin eşlerden birinin diğerine hakaret etmesi boşanma nedenidir. Bu yöndeki davranışlara maruz kalan eşin, hem kişilik hakları hem de evlilik birliğinin devamından beklediği menfaatleri zarara uğrar. Dolayısıyla hakaretlere maruz kalan eş, boşanmada tazminat talebinde bulunabilir.
Boşanmada tazminat güdeme geldiğinde eşler, hem maddi tazminat hem de manevi tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir. Bu durum Medeni Kanun’un 174. Maddesinde düzenlenmiştir.
Medeni Kanun 174 – Boşanmada Tazminat
Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
Boşanmada Maddi Tazminat
Boşanmada maddi tazminat, boşanmaya neden olaylardan ötürü evlilik birliğinden beklediği menfaatleri zarara uğrayan eşin, diğer eşten isteyeceği tazminattır. Boşanmada maddi tazminata hükmedilebilmesi için, boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatlerin zarara uğraması gerekir.
Eşlerden birinin diğerine fiziksel şiddet uygulaması, aile konutunu terk etmesi, hakaret etmesi, aldatması gibi durumlarda boşanmaya karar veren eş, yeni bir hayata başlamak zorunda bırakılmış olacaktır. Dolayısıyla, evlilik birliği içerisinde bu konuda bir harcama yapmayacak olan eş, harcamalar yapmak zorunda kalarak maddi zarara uğrayacaktır. Bu tür durumlarda boşanmada maddi tazminat talebinde bulunmak mümkündür.
Boşanmada Maddi Tazminat Şartları Nelerdir?
Boşanmada maddi tazminata hükmedilebilmesi için;
- Talep isteyen tarafın, kusursuz veya daha az kusurlu olması gerekir.
- Tazminat istenilen kişinin, kusurlu olması gerekir.
- Tazminat talep edenin, evlilikten kaynaklanan mevcut veya beklenen menfaatlerinin “zarar görmüş olması” gerekir.
- Boşanmada maddi tazminat talebinde bulunulmuş olması gerekir.
Boşanmada Maddi Tazminat Nasıl Belirlenir?
Boşanmada maddi tazminat miktarı belirlenirken; tarafların ekonomik ve sosyal durumları, evlilik süresi, eşlerin sosyal güvenlikleri, yaşam şartları, meslekleri gibi hususları göz önüne alınır. Bu kriterleri göz önüne alan hakim, boşanmaya sebep olan fiilin ağırlığı ve kusur derecelerini gözeterek hakkaniyete uygun bir tazminat ödenmesine karar verir. Dolayısıyla boşanmada tazminatın belirlenmesinde tarafların ekonomik durumları kadar kusur durumları da büyük öneme sahiptir.
Boşanmada maddi tazminat, toplu olarak ya da aylık ödeme (irat) şeklinde hükmedilebilebilir. Aylık ödeme şeklinde ödenmesine karar verilen maddi tazminat, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi veya taraflardan birinin ölmesi ile kendiliğinden kalkar. Alacaklı tarafın resmi olarak evli olmamasına rağmen fiili olarak başkası ile karı koca hayatı sürmesi ya da haysiyetsiz bir hayat sürmesi durumunda ise maddi tazminatın mahkeme kararı ile kaldırılmasına karar verilmesi mümkündür. Açılacak davada tazminatın kaldırılmasına karar verilmesi halinde, dava tarihinden itibaren ödenen veya ödenmiş olan tazminatlar ortadan kalkar.
Boşanmada maddi tazminat tek seferde ödenmesine karar verilmişse, tazminatın kaldırılmasına dair şartlar gerçekleşse bile iadesi istenemez. Örneğin boşanmada tazminata hükmedilmiş ve kendisi lehine tazminata hükmedilen eş, boşanma kararından hemen sonra başka bir evlilik yapmış olabilir. Bu durumda boşanmada tazminatın yine de ödenmesi gerekir.
Medeni Kanun 176 – Tazminat Ödeme Biçimi
Maddî tazminat ve yoksulluk nafakasının toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir.
Manevî tazminatın irat biçiminde ödenmesine karar verilemez.
İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır.
Tarafların malî durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hâllerde iradın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir.
Hâkim, istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.
Boşanmada Manevi Tazminat
Boşanmada manevi tazminat, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan eşin, kusurlu olan eşten uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilmesidir. Bu kapsamda eşlerden biri tarafından gerçekleştirilen kusurlu davranışlardan ötürü diğer eşin kişilik haklarının ihlal edilmesi ve bu ihlalden ötürü üzüntü duyulması durumunda boşanmada manevi tazminat talebinde bulunmak mümkündür.
Eşlerden birinin diğer eşi aldatması, aile konutunu terk etmesi, fiziksel şiddet uygulaması, tehdit veya hakaretlerde bulunması durumunda kusurlu eşin, diğer eşin kişilik haklarına zarar verdiği kabul edilir. Bu durumlarda boşanma davası ile birlikte manevi tazminat talep edebilir.
Boşanmada manevi tazminatın irat şeklinde ödenmesine karar verilemez. Manevi tazminatın toplu olarak ödenmesi şarttır.
Ayrıca boşanmada manevi tazminat bakımından istenen tazminat miktarı ıslah edilemez. Bu sebeple manevi tazminatın ilerde değiştirilmesi mümkün değildir.
Boşanmada Manevi Tazminat Şartları Nelerdir?
Boşanmada manevi tazminata hükmedilebilmesi için;
- Eşlerden birinin kusurlu davranışlarda bulunmuş olması gerekir.
- Gerçekleştirilen kusurlu davranışın, diğer eşin onur, şeref, saygınlık ve benzeri manevi duygularına zarar vermiş olması gerekir.
- Tazminat talebinde bulunan eş, kusursuz veya daha az kusurlu olmalıdır. Tazminat istenen kişi ise kusurlu olmalıdır.
- Boşanmada manevi tazminat talebinde bulunulması gerekir.
Boşanmada Manevi Tazminat Nasıl Belirlenir?
Boşanmada manevi tazminat miktarı, tarafların ekonomik ve sosyal durumları, kusurları, eylemin ağırlığı, tarafların ödeme gücü ve hakkaniyet doğrultusunda belirlenir. Bu kapsamda tarafların yaşam standartları, gelir durumları, sahip oldukları mal varlıkları boşanmada manevi tazminatın belirlenmesinde önemlidir.
Yine tarafların kusur dereceleri de boşanmada manevi tazminatın belirlenmesi bakımından önem arz eder. Kusur dereceleri birbirine yakın olan taraflar ile bir tarafın tam veya ağır kusurlu olduğu diğer tarafın ise kusursuz olduğu durumlarda hükmedilecek manevi tazminat miktarları aynı olmayacaktır.
Diğer yandan boşanmada manevi tazminatın taraflardan birinin acze düşmesine neden olacak diğer tarafın da “iyi ki yaşanmış” demesine neden olacak şekilde hükmedilmemesi ve hakkaniyete uygun olması gerekir.
Manevi tazminatın irat şeklinde ödenmesine karar verilemez. Manevi tazminat, toplu olarak ve tek seferde ödenmelidir. Manevi tazminat talebi sonradan değiştirilemez ve ıslah edilemez. Boşanmada manevi tazminat, mirasçılara geçmez sadece tazminat ödenecek kişiye aittir.
Boşanmada tazminat ile birlikte faizin de talep edilmesi halinde, boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren yasal faize hükmolunur. Ayrı bir dava ile istenen miktara ise dava tarihinden itibaren faiz uygulanır.
Anlaşmalı Boşanmada Tazminat Nasıl Belirlenir?
Eşlerin boşanma hususunda anlaşıp, hür iradeleriyle aralarındaki evlilik ilişkisine son vermelerine anlaşmalı boşanma denir. Anlaşmalı boşanma Medeni Kanunun 166. Maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenmiştir. Anlaşmalı boşanmada eşlerin boşanma ve boşanmaya bağlı tüm konularda anlaşmış olmaları gerekir. Bu kapsamda eşlerin boşanma, velayet, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası, boşanmada tazminat konularında anlaşmaları gerekir. Anlaşma sonrasında anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanarak imzalanır. Hazırlanan protokol hakim huzurunda kabul edildiğinde eşlerin anlaşmalı olarak boşanmalarına karar verilir.
Anlaşmalı boşanmada taraflar maddi ve manevi tazminat konusunda kendileri anlaşırlar. Bu konuda hakimin yargılama yaparak maddi tazminat veya manevi tazminat takdir edebilmesi mümkün değildir. Bu kapsamda anlaşmalı boşanmada taraflar hiç tazminat almadan boşanabilecekleri gibi yüksek miktarlı tazminat konusunda anlaşarak da boşanabilirler. Hakim bu konuda tarafların anlaşmasına müdahale etmeyecektir. Ancak ödeme zamanı konusunda hukuki noksanlıklar bulunması durumunda hakimin tarafları uyarması ve anlaşmalı boşanma protokolünü tekrar gözden geçirmesine karar vermesi mümkündür. Bu tür durumlarla karşı karşıya kalmamak için anlaşmalı boşanma avukatından hukuki destek alınmasında menfaat bulunmaktadır.
Avukat Yaşar Öksüz’ün Milliyet’te yayınlanan yazılarını buradan okuyabilirsiniz.
Anlaşmalı boşanmada tazminatın talep edilmemesi halinde tarafların bu durumu protokole açıkça yazması ve duruşmada da beyan etmesi gerekir. Aksi durumda tarafların ilerleyen süreçte yeniden karşı karşıya kalmalarına neden olan durumların ortaya çıkması muhtemeldir.
Anlaşmalı Boşanma Sonrasında Tazminat İstenebilir Mi?
Anlaşmalı boşanmada eşlerin kusur durumları araştırılmaz. Taraflar her türlü hususta anlaşırlar ve boşanırlar. Bu durumun sonucu olarak eşlerin, boşanmaya bağlı kalan haklarından vazgeçmiş sayılırlar. Dolayısıyla eşlerin anlaşmalı boşanmadan sonra tazminat isteyebilmeleri kural olarak mümkün değildir.
Ancak hazırlanacak anlaşmalı boşanma protokolünde tarafların birbirlerinden boşanmada maddi tazminat veya boşanmada maddi tazminat talebinde bulunma haklarını saklı tutması halinde anlaşmalı boşanma sonrasında tazminat istemeleri mümkündür. Zira bu durumda her iki eş de bu durumu kabul ederek anlaşmalı boşanmıştır.
Boşanmada Tazminat Ne Zaman İstenebilir?
Boşanmada tazminat, boşanma davası ile birlikte veya boşanma davasından sonra açılacak ayrı bir dava ile istenebilir. Tazminatların, boşanma davasında istenmesi durumundan herhangi bir ek harç ödemesi yapılması gerekmez. Bu durumda, boşanma davasının açılmasında gerekli olan harçlar yeterli olacaktır.
Maddi ve manevi tazminatın boşanma davasının sonunda istenilmesi de mümkündür. Bu tür durumda davanın, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde açılması gerekir. Nitekim evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Tazminat taleplerinin boşanma davasından ayrı bir dava ile istenilmesi durumunda dava değerine göre harç yatırılması gerekir. Bu durumlarda davanın kabul veya red oranına göre de avukatlık ücreti doğacaktır.
Boşanmada Tazminat Ne Zaman Ödenmelidir?
Boşanmada tazminatın ödenebilmesi için boşanma kararının kesinleşmesi gerekir. Nitekim boşanmada tazminat, boşanmaya bağlı bir alacaktır. Boşanma kararı kesinleşmeden mahkeme tarafından hükmedilen tazminatın ödenmesi istenilemez.
Boşanmada Tazminata Faiz Ne Zaman Başlar?
Bir alacağa faiz hükmedilebilmesi için söz konusu alacağın öncelikle muaccel olması gerekir. Boşanma kararı ile birlikte hükmedilen maddi ve manevi tazminatlar ise boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren muaccel hale gelir. Bu sebeple boşanmada tazminata faiz, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren istenir. Boşanma kararı kesinleşmeden tazminata hükmedilmesi mümkün değildir.
Boşanmada Tazminata İtiraz Edilebilir Mi?
Boşanma davalarında hükmedilen maddi ve manevi tazminatlara, gerekçeli kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde itiraz edilmesi mümkündür. Bu tür durumlarda itiraz, bir üst mahkeme olan istinaf mahkemesi tarafından incelenir. İstinaf mahkemesi tarafından verilen kararlara karşı ise temyiz başvurusunda bulunmak mümkündür.
Boşanmada tazminata itiraz ederken maddi ve manevi tazminat için aranan şartların bulunmadığının belirtilerek kararın hangi yönlerden hatalı olduğunun somut olarak gösterilmesi gerekir. İtirazı inceleyecek olan mahkeme, çoğunlukla dosya üzerinden yapacağı inceleme ile karar verir.
Boşanmada Tazminattan Feragat Edilebilir Mi?
Boşanmada davası ile birlikte tazminat talep edildiği durumlarda hem boşanma davasından hem de boşanma davası ile hükmedilen tazminattan feragat edilmesi mümkündür. Bu tür durumlarda boşanmada tazminattan feragat etmenin önünde hiçbir engel bulunmamaktadır. Hatta boşanma kararının kesinleşmesinden ve lehine tazminata hükmedilmesinden sonra da tazminattan feragat etmek mümkündür.
Boşanmada Tazminat Harcı Nasıl Belirlenir?
Boşanmada tazminat, açılacak boşanma davası ile birlikte istenebileceği gibi boşanma davasından sonra açılacak dava ile de istenebilir. Boşanma davası ile birlikte tazminat talebinde bulunulması durumunda ek bir harç ödenmesi gerekmez. Bu tür durumlarda dava harcı ve masrafı, boşanma harcı olarak toplamda yaklaşık 1.500-TL’dir.
Boşanma davasından sonra açılacak tazminat davaları ise nispi harca tabidir. Bu davalarda harç miktarı davanın değerine göre belirlenir. Örneğin 100.000-TL maddi tazminat ve 100.000-TL manevi tazminata hükmedildiği durumlarda ödenecek harç ve yargılama gideri 4.500-TL olacaktır. Bu miktarların değiştiği oranda harçlar da değişecektir.
